وقف اختياري
جایز
چنان است که قاری در جایی که معنا کامل
شده باشد، تصمیم به توقف قرائت نماید.
دستورالعمل وقف
اختیاری جایز
این است که
جایی توقف صورت گیرد که معنای آیه برای
قاری و شنوندگان کامل و مشخص باشد.
این شیوه وقف به سه نوع تقسیم می
شود:
- وقف تام
- وقف كافي
- وقف حسن
وقف تام
تعريف این نوع وقف: وقفی
است که در آن معنا کامل شده و هیچ وابستگی معنایی
یا املایی به بعد از آن نمانده باشد. مانند وقف در اواخر سوره
ها یا در پایان داستان های قرآنی یا اواخر
بیان صفات مؤمنين یا كافران و یا در پایان توصیف بهشت
یا دوزخ یا مواردی مانند آن که یک موضوع پایان
یافته و موضوع دیگری شروع شود.
حكم آن: توقف در
این حالت و آغاز بر ادامه ی آن نیکوست.
مثال ها:
- وقف بر كلمه
ی (الْمُفْلِحُونَ) در آیه
ی شریفه ی ﴿أُوْلَـئِكَ
عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ * إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ
أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ﴾ (بقرة
5-6) (مثال اول) که صحبت درباره ی صفات
متقين تمام شده و بعد از آن بحث از صفات كافران آغاز می شود.
- وقف بر (لِلْكَافِرِينَ) در آیه ی شریفه
ی ﴿فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِي
وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ﴾
(بقرة 24) (مثال دوم) جایی که صحبت
از آتش دوزخ پایان گرفته و سخن از بهشت شروع می گردد.
- وقف بر کلمه
ی (الثَّوَابِ) در آیه
ی شریفه ی ﴿وَاللّهُ
عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ * لاَ يَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِينَ
كَفَرُواْ فِي الْبِلاَدِ﴾ (آل عمران 195-196) (مثال سوم) به این دلیل وقف تام می
باشد چون موضوعی که بعد از آن می آید از لحاظ
معنایی و دستوری ارتباطی به پیش از آن ندارد.
وقف بيان یا وقف
لازم: وقف بيان جزو انواع وقف تام است که به نام وقف لازم نیز
شناخته می شود. وقف در این جایگاه برای روشن شدن معنا
صورت می گیرد، زمانی که وصل باعث فهم نادرست شنونده از
آیه و درک ننمودن منظور کلام خداوند می شود.
علامت وقف لازم در رسم الخط قرآنی حرف ميم
کوچکی می باشد:
مثال های این نوع وقف:
- وقف لازم بر
كلمه ی (قَوْلُهُمْ) در آیه
ی شریفه ی ﴿وَلاَ يَحْزُنكَ
قَوْلُهُمْ . إِنَّ الْعِزَّةَ لِلّهِ جَمِيعاً هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾ (يونس 65) (مثال چهارم)
وقف نکردن بر آن به خطا چنین می رساند که این گفته ی آن
ها که عزت و بزرگی نزد خداوند است و بس مایه ی حزن و اندوه گشته
است.
- وقف بر كلمه
ی (عَنْهُمْ) در آیه ی
شریفه ی ﴿فَتَوَلَّ عَنْهُمْ .
يَوْمَ يَدْعُ الدَّاعِ إِلَى شَيْءٍ نُّكُرٍ﴾ (قمر 6) (مثال پنجم)
در صورت عدم توقف چنین مفهوم می شود که امر به تولا و
رویگردانی در هنگام "يوم يدع الداع إلى شيء نكر" می
باشد. بنابراین لازم است بر (فَتَوَلَّ
عَنْهُمْ) وقف انجام شود تا منظور آیه روشن شده و مشخص گردد که
معنای بخش نخست آن پایان پذیرفته و معنایی
دیگر آغاز شده است.
تعريف: وقف بر
جایی که است معنا پایان گرفته ولی به بعد از آن مرتبط
می باشد. تنها از لحاظ معنایی و نه نوشتاری.
حكم آن: بهتر است بر
آن وقف صورت گرفته و از مابعد آن قرائت پی گرفته شود.
مثال ها: وقف بر (الْبَيْتِ) در آیه ی شریفه
ی ﴿فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا
الْبَيْتِ * الَّذِي أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَآمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ﴾
(قريش 3-4) (مثال ششم) چرا که آنچه پس از آن
می آید از لحاظ معنی به قبل از وقف مرتبط می باشد و نه از
جهت نوشتاری و دستوری.
تعريف آن: وقفی
است که بر جایگاهی رخ می دهد که معنا خاتمه یافته
ولی هم از لحاظ لفظ و معنا با ادامه اش مرتبط است. منظور از ارتباط
لفظی، جنبه ی دستوری آن است.
حكم آن: بهتر است بر
آن وقف صورت پذیرد تا معنا رسانده شده و درست نیست که از ادامه اش
قرائت آغاز گردد، بلکه بهتر است کلمه ای که وقف بر آن واقع شده یا از
دو یا چند کلمه قبل از ان قرائت پی گرفته شود تا معنا کامل گردد. مگر
آنکه وقف بر پایان آیه ای صورت گرفته باشد، که در این
وضعیت وقف بر آن و آغاز قرائت از ابتدای آیه ی بعدی
مطلقا جایز است، حتی اگر ارتباط
معنایی و لفظی نیز وجود داشته باشد. چون از
پیامبر اکرم صلى الله عليه و سلم وقف بر انتهای آیات به اثبات
رسیده است.
مثال ها:
- وقف بر (الرُّومُ) و سپس بر (سَيَغْلِبُونَ)
در آیه ی شریفه ی ﴿غُلِبَتِ
الرُّومُ * فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ
سَيَغْلِبُونَ * فِي بِضْعِ سِنِينَ﴾ (روم 2-4) (مثال هفتم) وقف بر انتهای آیات جایز
است. حتی باوجود ارتباط معنایی و دستوری، به دلیل
سنت بودن این امر.
- وقف بر کلمه
ی (الْحَمْدُ للّهِ) در آیه
ی شریفه ی ﴿الْحَمْدُ للّهِ
? رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾
(فاتحه 2) (مثال هشتم) جایز می
باشد، لكن حتماً باید آن را دوباره در ادامه ی قرئت تکرار کرد.
- وقف بر كلمه
ی (الرَّسُولَ) در آیه
ی شریفه ی ﴿يُخْرِجُونَ
الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ﴾ (ممتحنة 1) (مثال نهم)
اما آغاز از کلمه ی بعد از آن (وَإِيَّاكُمْ)
ناشایست و غیرمجاز می باشد.
