|
|
|
|
توقف قاری به صورت اضطراری وبی
اختیار به دلایلی مانند عطسه، تنگی نفس، فراموشی و غیره ...
مطلقاً جایز است، و بهتر است با
توجه به شرایط وقف صحیح حتی الامکان كلمه ی مناسبی برای وقف بر آن پیدا شود.
اگر ممکن بود شروع قرائت از کلمه
ای باشد که بعد از مکان وقف اضطراري انجام گرفته نیکوست و قاری قرائتش را از ادامه پی بگیرد.
در غیراینصورت از جایی از آیه که
مناسب می داند قرائت را دوباره بخواند تا برسد به آن جا رسیده و در معنی مشکلی پیش
نیاید.
در زیر نحوه ی وقف صحیح بر بعضی
كلمات در قرآن را می خوانید.
چنانچه تاء تأنيث به صورت مبسوط
(بزرگ) باشد، وقف بر آن با تاء است ولی اگر به صورت تای گرد بود، وقف بر آن
با هاء می باشد. در زیر نحوه ی وقف بر بعضی كلمات را می بینید.
§
رحمت: با تاء بزرگ در هفت مورد آمده است:
- ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَالَّذِينَ
هَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أُوْلَـئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللّهِ وَاللّهُ
غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾ (بقره 218)
- ﴿وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ
إِصْلاَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَطَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ﴾ (اعراف 56)
- ﴿قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ
عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ﴾ (هود 73)
- ﴿ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا﴾ (مريم 2)
- ﴿فَانظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ
يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ
عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾ (الروم 50) (مثال
اول)
- ﴿أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ
قَسَمْنَا بَيْنَهُم مَّعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَرَفَعْنَا
بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضاً سُخْرِيّاً وَرَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ
مِّمَّا يَجْمَعُونَ﴾ (زخرف 32)
وقف بر كلمه ی (رَحْمَت) در تمام موارد زیر با تاء ساكن (رَحْمَتْ) است. در باقی موارد در كلمه ی (رحمة) که تاء
گرد دارد، وقف بر هاء رخ می دهد. مانند:
- ﴿ أُولَـئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن
رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَـئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ﴾ (بقره 157) (مثال دوم)
§
نعمت: با تاء بزرگ در یازده مورد زیر آمده است:
- ﴿وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ﴾
(بقره 231)
- ﴿وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ﴾ (آل
عمران 103)
- ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ﴾
(مائده 11)
- ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَتَ اللّهِ كُفْراً﴾
(ابراهيم 28)
- ﴿وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ
تُحْصُوهَا﴾ (ابراهيم 34)
- ﴿أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللّهِ هُمْ
يَكْفُرُونَ﴾ (نحل 72)
- ﴿يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللّهِ ثُمَّ يُنكِرُونَهَا وَأَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ﴾
(نحل 83)
- ﴿وَاشْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ
تَعْبُدُونَ﴾ (نحل 114)
- ﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي
الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُم مِّنْ آيَاتِهِ﴾ (لقمان 31)
- ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾
(فاطر 3) (مثال سوم)
- ﴿فَذَكِّرْ فَمَا أَنتَ بِنِعْمَتِ رَبِّكَ بِكَاهِنٍ
وَلَا مَجْنُونٍ﴾ (طور 29)
وقف بر كلمه ی (نعمت) در این موارد با تاء (نِعْمَتْ) است. در دیگر جاها كلمه ی (نعمة)، که با تاء گرد نگارش یافته، وقف بر هاء است،
مثل:
- ﴿وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ﴾ (ضحى 11) (مثال چهارم)
§
امرأت: با تاء بزرگ در جاهایی آمده که به شوهر اضافه شده باشد، این حالت در هفت
مورد زیر رخ داده است:
- ﴿إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ
لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ
الْعَلِيمُ﴾ (آل عمران 35) (مثال پنجم)
- ﴿وَقَالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ
تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَن نَّفْسِهِ﴾ (يوسف 30)
- ﴿قَالَتِ امْرَأَتُُ الْعَزِيزِ الآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ﴾ (يوسف 51)
- ﴿وَقَالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِّي وَلَكَ﴾ (قصص 9)
- ﴿ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا
اِمْرَأَتَ نُوحٍ
وَاِمْرَأَتَ
لُوطٍ﴾ (تحريم 10)
- ﴿وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِينَ
آمَنُوا اِمْرَأَتَ فِرْعَوْنَ﴾ (تحريم 11)
وقف در این موارد با تاء (امرأتْ) است. در دیگر جاها که با تاء گرد نوشته شده،
(امرأة) وقف بر آن با هاء است، مانند:
- ﴿وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزاً أَوْ إِعْرَاضاً﴾
(نساء 128) (مثال ششم)
§
كَلِمَت: با تاء بزرگ در این موارد آمده است:
- ﴿وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقاً وَعَدْلاً لاَّ مُبَدِّلِ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَ
السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾ (انعام 115)
- ﴿وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَى عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ بِمَا صَبَرُواْ﴾
(اعراف 137)
- ﴿كَذَلِكَ حَقَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ عَلَى
الَّذِينَ فَسَقُواْ أَنَّهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ﴾ (يونس 33)
- ﴿إِنَّ الَّذِينَ حَقَّتْ عَلَيْهِمْ كَلِمَتُ رَبِّكَ لاَ
يُؤْمِنُونَ﴾ (يونس 96)
- ﴿وَكَذَلِكَ حَقَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ عَلَى
الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ أَصْحَابُ النَّارِ﴾ (غافر 6) (مثال هفتم)
وقف بر این كلمات که با تای بزرگ
نگارش یافته اند، بر صدای تاء خواهد بود: (كَلِمَتْ).
وقف بر آن با صدای هاء ساکن (كَلِمَهْ) جایی
خواهد بود که حرف تاء آن در آخر کلمه تای گرد باشد، مانند این آیه: ﴿ أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ
طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاء﴾ (ابراهيم 24)
(مثال هشتم)
§
سُنَّت: با تاء بزرگ در موارد زیر ذکر شده است:
- ﴿وَإِنْ يَعُودُواْ فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الأَوَّلِينِ﴾
(انفال 38)
- ﴿اسْتِكْبَاراً فِي الْأَرْضِ وَمَكْرَ
السَّيِّئِ وَلَا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ
يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلاً وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلاً﴾ (فاطر 43)
- ﴿سُنَّتَ
اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ فِي عِبَادِهِ﴾ (غافر 85)
در موارد بالا وقف بر تاء صورت
گرفته و در غیر آن بر هاء است.
§
لعنت: با تاء مبسوطه یا بزرگ در موارد زیر:
- ﴿ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللّهِ عَلَى
الْكَاذِبِينَ﴾ (آل عمران 61)
- ﴿وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِن
كَانَ مِنَ الْكَاذِبِينَ﴾ (نور 7)
وقف بر (لعنت) در این دو مورد با تاء ساكن و در دیگر موارد با
هاء است، مانند:
- ﴿فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَى الْكَافِرِينَ﴾ (بقره 89)
§
معصيت: با تای بزرگ موراد زیر:
- ﴿وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ﴾ (مجادله 8)
- ﴿فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ
وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ﴾ (مجادله 9)
وقف بر (معصيت) با تاء در این دو مورد بوده و این کلمه با تاء
گرد در قرآن ذکر نشده است.
§
غيابة با تای بزرگ در آیه ی:
- ﴿وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ﴾
(يوسف 10)
- ﴿وَأَجْمَعُواْ أَن يَجْعَلُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ﴾
(يوسف 15)
§ بَقِيَّت: با تای
بزرگ در آیه ی: ﴿بَقِيَّتُ اللّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ﴾
(هود 86) وقف بر آن با تاء است. در دیگر حالت ها كلمه ی (بقيّتْ) وقف بر هاء ساكن (بقيهْ) خواهد بود، مانند ﴿أُوْلُواْ بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الأَرْضِ﴾ (هود
116)
§
قرّت: با تاء بزرگ در آیه ی: ﴿وَقَالَتِ امْرَأَتُ
فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِّي وَلَكَ﴾ (قصص 9)
§
فطرت: با تاء بزرگ در آیه ی: ﴿فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا﴾ (روم
30)
§
جَنَّت با تاء بزرگ در آیه ی: ﴿فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّتُُ نَعِيمٍ﴾ (واقعه 89)
§
ابنت: با تاء بزرگ در آیه ی: ﴿وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا﴾ (تحريم
12)
§
بَيِّنَتٍ: با تاء بزرگ در آیه ی: ﴿أَمْ آتَيْنَاهُمْ
كِتَاباً فَهُمْ عَلَى بَيِّنَتٍ مِّنْهُ﴾ (فاطر 40)
§
جمالت: با تاء بزرگ در آیه ی: ﴿كَأَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌ﴾
(مرسلات 33)
§
شجرت: با تاء بزرگ تنها در یک آیه: ﴿إِنَّ شَجَرَتَ الزَّقُّومِ﴾ (دخان
43)
از جمله مهم ترین قواعد وقف صحيح این
است که وقف بر متحرك با حركت كامل درست
نیست، بلکه با سكون محض، روم یا اشمام خواهد بود. همانطور که وقف در وسط یک كلمه
که از لحاظ نگارشی متصل باشد جایز نیست، سبب وقف چه اختياري باشد و چه اضطراري.
لذا علما سعی در مشخص ساختن كلمات موصول و مقطوع داشته اند تا وقف قاری بتواند صحيح
باشد.
§
چنانچه دو كلمه به صورت متصل نوشته شده باشند، وجب وقف دومی
درست است و وقف بر اولى جایز نمی باشد. مانند:
- (وَأَلَّوِ) در آیه ی: ﴿وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَى
الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُم مَّاء غَدَقاً﴾ (جن 16) اصل آن
"وأن لو"
- (بِئْسَمَا) در آیه ی: ﴿قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُمْ بِهِ إِيمَانُكُمْ إِن كُنتُمْ مُّؤْمِنِينَ﴾
(بقره 93) (بقره 90) اصل آن "بئس ما"
- (لِئَلاَّ) در آیه ی: ﴿لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ
عَلَى اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ﴾ (نساء 165) اصل آن "لأن
لا"
§
اگر دو كلمه به صورت جدای از هم نوشته باشند وقف بر
هرکدام بنابه اضطرار صحیح است. مانند:
- (وَإِن مَّا) در آیه ی: ﴿وَإِن مَّا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ﴾ (رعد 40)
- (مِن مَّا) در آیه ی: ﴿وَأَنفِقُوا
مِن مَّا رَزَقْنَاكُم﴾
(منافقون 10)
- (أَن لَّا) در آیه ی: ﴿أَن لَّا يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْكُم مِّسْكِينٌ﴾ (قلم
24)
مثال های دیگر: (أن لم) (أم من)
(وحيث ما) (في
ما) (أن لو) ..
- درصورتیکه كلمه ای به صورت مجزا و دو پاره نوشته شده باشد، وقف بر جزء دوم آن
صحیح است. این حالت در یک جای قرآن و در
آیه ی: ﴿سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ﴾ (الصافات 130) آمده است. در این جا وقف بر
(إِلْ) درست نیست بلکه باید بر (إِلْ يَاسِينَ) وقف نمود.
وقف بر (أَيُّهَ) با ساكن نمودن هاء و بدون الف در سه مورد
می باشد:
- ﴿ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً
أَيُّهَ
الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ (نور 31) (مثال نهم)
- ﴿وَقَالُوا يَا أَيُّهَ السَّاحِرُ ادْعُ
لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِندَكَ إِنَّنَا لَمُهْتَدُونَ﴾ (زخرف 49)
(مثال دهم)
- ﴿سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلَانِ﴾
(رحمن 31) (مثال یازدهم)
در دیگر موارد وقف بر آن با الف
است، مانند:
- ﴿قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ﴾ (كافرون
1)
- ﴿يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحاً
فَمُلَاقِيهِ﴾ (انشقاق 6) (مثال دوازدهم)
وقف بر لام در حالت انفصال یا
جدایی از اسم مجرور در چهار مورد زیر صورت می گیرد:
- ﴿فَمَالِ
هَـؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثاً﴾ (نساء 78)
- ﴿وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لَا
يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا﴾ (كهف 49)
- ﴿وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي
الْأَسْوَاقِ﴾ (فرقان 7)
- ﴿فَمَالِ
الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ﴾ (معارج 36)
وقف بر کلمه ی (رحمت) در این جا با تاء است، برای آنکه با تای بزرگ نوشته
شده است
