احكام مد و قصر

تعريف مد

تعريف قصر

اقسام مد

تعريف مد

معنی لغوی: افزایش.

اصطلاحاً: طولانی نمودن صدای با حرفی از حروف مد یا با یکی از دو حرف لين.

حروف مد: الف ساكن که ماقبل آن مفتوح باشد.

ياء ساكن ماقبل مكسور

             واو ساكن ماقبل مضموم

حروف لين: واو ساكن بعد از فتحه، مانند: خوْف

ياء ساكن بعد از فتحه مانند: صيْف

تعريف قصر

معنی لغوی: مخالف افزایش، و کوتاه کردن، قصر نمودن چیزی بر یک حد، یعنی از آن حد تجاوز ننمودن.

اصطلاحاً: دارای دو معنا می باشد:

- برقراری مد تنها به اندازه ی دو حركت؛ هنگامی که از مقدار مد بحث شود. به جای مد (نزد حفص) تنها به اندازه ی دو حركت کوتاه می شود.

- نبودن مد به طور کلی؛ وقتی از بود یا نبود مد صحبت می شود، مانند تلفظ الف در کلمه ی (أناْ) که در حالت وقف کشیده و دارای مد بوده و در حالت وصل کوتاه و قصر می شود.

اقسام مد

مد بر دو نوع است: مد اصلي (که طبيعي است) و مد فرعي.

1. مد اصلي:

مدی که ذات حرف جز با وجود آن پایدار نمی ماند، و دارای هیچ علت خارجی (جز خود حرف) نمی باشد.

می توان آن را به عنوان مدی که پس از آن همزه یا سكون وجود ندارد و مقدار کشش آن دو حركت است تعریف نمود.

 برای آن مد طبيعي نامیده می شود که فرد دارای طبيعت سليم آن را به اندازه ی دو حرکت، نه کم تر و نه بیش تر کشیده می شود. همچنان که به عنوان مد اصلي نیز شناخته می شود، چراکه اصل تمام انواع مدها است و از آن جا که حرف مد از یک حرکت (مصوت) جز با وجود مد بازشناخته نمی شود.

برخی نیز میزان دو حرکت را اندازه ای که طول می کشد تا دو حرف پشت سرهم قَ قَ تلفظ شود دانسته اند.

 مد اصلي به انواع زیر تقسیم می شود:

الف مد طبيعي ثابت در حالت وصل و وقف.

ب مد طبيعي ثابت در حالت وقف و نه وصل.

ت مد طبيعي ثابت تنها در حالت وصل و نه وقف.

ث مد طبيعي حرفي در هجای حروف مقطعه ی آغازین برخی سوره ها.

2. مد فرعي:

مدی است که برای کشیده شدن منوط به یک علت بیرونی بوده و ذات حروف بدون آن نیز پایدار است.

مد فرعي به دو نوع تقسیم می شود:

الف مد فرعي به دلیل همزه. که بر سه نوع می باشد:

- مد بدل.

- مد واجب متصل.

- مد جائز منفصل.

ب مد فرعي به دلیل سكون. وهو نوعان:

- مد لازم (مدی که سكون آن اصلي، ثابت و بدون تغیير است).

- مد با سكون عارضی (مدی که سكون آن عارضی و موقتی است، که در حالت وقف مانده و در حالت وصل از میان می رود).

هرکدام از انواع یاد شده در بخش خای آینده مورد توضیح داده خواهند شد.

 توجه: همزه و سكون دو دلیل لفظي برای مد فرعي هستند. دلیل معنایي دیگری نیز برای مد وجود دارد که البته در روايت حفص از عاصم به طريق الشاطبيه از آن خبری نیست. دلیل معنایی مذکور قصد مبالغه در نفي و مد بزرگ نمایی است مانند آنچه در ﴿لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ﴾ هست و یا مد تبرئه مانند ﴿لاَ رَيْبَ فِيهِ﴾.