حروف متجانس همانطور که پیشتر بیان شد،
حروفی هستند که دارای مخارج یکسان و صفات متفاوت می
باشند. ادغام دو حرف متجانس در موارد زیر امکان پذیر است:
- حروف
کامی:
تاء در طاء، طاء در تاء، تاء در دال و دال در تاء.
- حروف
لثوي:
ثاء در ذال و ذال در ظاء.
- حروف لبی: باء در ميم.
حفص ادغام را در تمام مواردی که دو حرف متجانس در
قرآن كريم به هم می رسند را واجب دانسته، به جز دو موقعیت که در آن ها
هم ادغام و هم اظهار جایز شمرده شده است. با آنکه ادغام مورد نظر ما
چیزی است که از طریق شاطبيه روایت شده است.
|
ادغام واجب در د وحرف متجانس از دیدگاه حفص |
1.
تاء تأنيث ساكن در طاء: مثال آن:
- ﴿وَدَّت طَّـآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ ﴾
(آل عمران 69) (مثال اول)، که چنین قرائت
می شود: "ودطّائفة" و این چنانکه دیدیم از نوع
ادغام كامل می باشد.
- ﴿إِذْ هَمَّت طَّـآئِفَتَانِ مِنكُمْ أَن تَفْشَلاَ﴾ (آل
عمران 122) (مثال دوم)
2. طاء
ساكن در تاء، مانند:
- ﴿لَئِن بَسَطتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي﴾ (مائده 28)
(مثال سوم)، که اینگونه خوانده می
شود: "بسـ ط ـت" که جزو ادغام ناقص می باشد، چراکه طاء
کنار رفته و صفت استعلاء و اطباق آن برجای مانده است.
- ﴿وَمِن قَبْلُ مَا فَرَّطتُمْ فِي يُوسُف﴾ (يوسف 80) (مثال رابع)
- ﴿فَقَالَ أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ﴾ (نمل 22) (مثال خامس)
3.
تاء تأنيث ساكن در دال، مانند:
- ﴿فَلَمَّا أَثْقَلَت دَّعَوَا اللّهَ رَبَّهُمَا﴾ (اعراف 189) (مثال ششم) که "فلما أَثقَلَدَّعَوا" خوانده
می شود؛ ادغام كامل.
- ﴿ قَالَ قَدْ أُجِيبَت دَّعْوَتُكُمَا﴾ (يونس 89) (مثال هفتم)
4.
دال ساكن در تاء، مانند:
- ﴿قَد تَّـبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ﴾ (بقره
256) (مثال هشتم) "قـتّـبيّن " خوانده
می شود.
- ﴿وَلَـكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّـدتُّـمُ الأَيْمَانَ﴾
(مائده 89) (مثال نهم)
5.
ذال ساكن در ظاء، که در دو مکان اتفاق افتاده است:
- ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ ﴾ (زخرف 39) (مثال دهم) "إظّلمتم" خوانده می شود.
- ﴿ وَلَن يَنفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذ ظَّلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي
الْعَذَابِ مُشْتَرِكُونَ﴾ (نساء 64) (مثال
یازدهم)
|
ادغام جائز دو حرف متجانس از نظر حفص |
6. ثاء
در ذال،
در آیه ی: ﴿يَلْهَث ذَّلِكَ ﴾
(اعراف 176) (مثال دوازدهم).
7.
الباء
في الميم
در آیه ی: ﴿يَا بُنَيَّ ارْكَب مَّعَنَا﴾
(هود 42) (مثال سیزدهم).
برای دو مورد بالا، نزد حفص، ادغام و اظهار هردو
جایز می باشند. اما ادغام چیزی است که از طريق شاطبيه
روایت شده و مطابق آن عمل می نماییم.
