ـَا ـُو ـِي | ء هـ ع ح غ خ | ك ق | ج ش ض ي
ل ن ر | ط ت د | ص ز
س | ظ ذ ث | ف و ب م
حروف دارای القابی هستند که برحسب محل تولید یا جایی نزدیک بدان به آن ها
داده شده است. اولین کسی که این القاب را بکار برد خليل بن احمد در كتابش "العين"
می باشد.
1. حروف
نایی هوایی مدي: حروف مد سه گانه ی (ـَا ـُو ـِي) هستند و لقب نایی
را به دلیل خروج و تولیدشان در نای گرفته اند. در بخش مخرج اول توضیح داده شده
است. به آن ها برای آن هوايی گفته می شود که
در حین تلفظ آن ها هوا خارج می شود. این حروف را در علم صرف به نام حروف عله
نیز می شناسند.
2. حروف حلقي: همزه، هاء، عين، حاء، غين و خاء : (ء هـ ع ح
غ خ)
3. حروف ملازی: كاف و قاف (ك
ق). به
دلیل تولید آن ها در قسمت ملاز یا همان زبان کوچک که در انتهای دهان و ورودی حلق
قرار دارد آن ها را ملازی می نامند.
4. حروف نرمکامی: به قسمت
نرمکام دهان وابسته می باشند. در اینکه کدام حروف نرمکامی هستند اختلاف نظر وجود
دارد. برخی می گویند آن ها جيم، شين و ياء غير مدي (ج ش ي) هستند، برخی می
گویند جيم، شين و ضاد (ج
ش ض) و دیگران نیز باور دارند که جيم،
شين، ضاد و ياء غير مدي (ج
ش ض ي) جزو این دسته هستند. احتمالاً آخرین
دیدگاه به حقیقت نزدیک تر باشد.
5. حروف لبه زبانی: لام، نون و راء (ل ن ر). نام لبه
زبانی آن ها به این دلیل است که تولید آن ها در لبه ی زبان و سبکی، سرعت و روانی
همراه است.
6. حروف کامی: طاء، تاء و دال (ط ت د). برای آن چنین لقبی
را دارند که در سقف دهان یا همان کام (قسمت بالایی قابل رؤیت حفره ی دهان) تولید
می شوند.
7. حروف نوک زبانی: صاد، زا و سين (ص ز س). تولید آن ها
بواسطه ی نوک زبان می باشد. این سه حرف در صفت صفير با هم مشترک می باشند که از
لبه ی تیز زبان تولید می شود.
8. حروف لثوي: ظاء، ذال و ثاء (ظ ذ ث). این حروف از
کناره ی لثه تولید می شوند. لثه به گوشت کناره ی دندان ها گفته می شود.
9. حروف لبی: فاء، واو غير مدي، باء و ميم (ف و ب م). از بین لب ها
یا لب پایینی یا بالایی و دندان های پیشین بالایی تولید می شوند.
