اسلام، قرآن و تفسیر

مسئله ی قرض نزد الله تعالی بسیار اهمیت دارد

از ابی هریره رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (روح مؤمن به قرضش معلق است تا زمانی که آن پرداخت شود)[1].

برای هر کسی پیش آمده که حداقل برای یک بار هم که شده به خاطر ظروف مادی که برایش پیش آمده نزد دیگری برود و از او مبلغی را قرض بگیرد. تا با این کار مشکلش را حل کند. اما بدون اینکه با طلب کردن آن قرض ذلیل شود و یا احساس اهانت یا تحقیر کند.

و دین اسلام آبروی انسان و اشک چشمانش و کرامت و احترام را با فتح باب تقاضای قرض کردن آن هم با نیکی حفظ کرده است. تا اینگونه رابطه ی بین ثروتمند و فقیر و رشته ی بین قوی و ضعیف را به یکدیگر وصل کند و نیز به وجود مهربانی در هنگام سختی و مشکلات کمک کند. و همچنین رحمت و دلسوزی را در بین بندگان انتشار دهد.

بعضی از مردم فکر می کنند که در مسئله ی قرض اجر و ثوابی نیست؛ چون مال قرض داده شده همانطور که رفته برمی گردد. در حالی که چنین فکری اشتباه است بلکه قرض دادن اجر و ثواب بسیاری دارد. چنان که از عبد الله بن مسعود رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (هیچ مسلمانی نیست که به مسلمان دیگر دو بار قرض دهد مگر مانند این است که یک بارش را صدقه داده است)[2].

حتی برخی از علما قرض را بر صدقه برتر می دانند. زیرا صدقه را محتاج و غیره می گیرد اما قرض را کسی می طلبد که به آن نیاز دارد.

و قرضی که در آن هیچ ربایی نباشد و از ممنوعات شرعی بدور باشد در اصل مشروع است. و چنین قرضی دو شرط دارد:

شرط اول این است که شخصی که می خواهد از کسی قرض بگیرد باید به آن مال نیازمند باشد نه اینکه برای راحتی و رفاه بیشتر بخواهد مال را قرض کند.

دومین شرط این است که فرد احتمال بدهد که توانایی وفای آن را دارد.

و عدم وجود این دو شرط در قرض بدین معناست که آن قرض دیگر وارد محذورات شرعی می شود تا جایی که به تحریم می رسد.

رسول الله صلی الله علیه و سلم در احادیث بسیاری از قرض دار بودن هشدار داده اند. تا جایی که حتی بر میتی که قرض دار بود نماز جناره نمی خواندند.

چنان که از جابر بن عبد الله رضی الله عنه روایت شده: (شخصی از دنیا رفت. ما او را غسل دادیم و کفن کردیم و او را خوشبو کردیم. سپس او را در مکانی که میت را می گذارند گذاشتیم. یعنی کنار مقام جبریل. و از رسول الله صلی الله علیه و سلم خواستیم که بر او نماز جنازه بخوانند. ایشان آمدند و از ما سبقت گرفتند. سپس گفتند: مگر دوست شما قرض دارد نیست. گفتند: بله دو دینار بدهکار است. سپس پشت کردند و گفتند: خودتان بر دوستتان نماز بخوانید. یکی از افرادی که با ما بود و ابو قتاده نام داشت به رسول الله صلی الله علیه و سلم گفت: ای رسول الله دو دوینار قرضش را من می دهم. رسول الله صلی الله علیه و سلم به ابو قتاده گفت: یعنی آن دو دینار بر عهده ی تو و مال تو باشد و میت از آن بریء باشد؟ ابو قتاده گفت: بله. بعد از آن؛ رسول الله صلی الله علیه و سلم بر وی نماز خواند. و هرگاه رسول الله صلی الله علیه و سلم ابو قتاده را می دید می گفت: با دو دینار چه کار کردی؟ تا اینکه آخرین بار که پرسید ابو قتاده گفت: آن را دادم. سپس رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: الآن پوستش را سرد کردی)[3].

و اگر قرض را الله تعالی برای شهیدی که در راهش کشته شده نبخشد پس برای کسان دیگر چگونه خواهد بود؟

از عبد الله بن عمرو بن العاص رضی الله عنهما روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (الله تعالی هر گناه شهید را می بخشد به جز بدهی اش را)[4].

از ابی قتاده رضی الله عنه روایت شده که مردی گفت: ای رسول الله اگر در راه الله تعالی بمیرم گناهانم بخشیده خواهد شد؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: بله؛ اگر صبر کنی و نیت ثواب داشته باشی و چهره ‌ات به سوی دشمن باشد و فرار نکنی بجز قرض که بخشیده نمی ‌شود)[5].

و از ثوبان رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (کسی که روز قیامت در حالی که بریء از سه چیز یعنی: تکبر و خیانت و بدهی بیاید وارد بهشت می شود)[6].

البته کمک الله تعالی به بدهکار مقید به این است که هدف او از آن قرض چیزی باشد که الله تعالی آن را مباح می داند. زیرا در حدیثی که عبد الله بن جعفر رضی الله عنهما روایت کرده چنین آمده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (الله تعالی تا وقتی که بدهکار؛ دَینش را ادا کند با اوست و این زمانی است که بدهکاری اش در آنچه که الله تعالی از آن کراهیت دارد نباشد)[7].

و از ابی هریره رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (هر كس كه اموال مردم را (بعنوان قرض) بگیرد و نیت پرداخت آن را داشته باشد، پروردگار بدهی اش را پرداخت خواهد كرد. وهر كس كه آن را به نیت اتلاف و ضایع كردن، بگیرد، الله مال و جانش را ضایع می‌ گرداند)[8].

و رسول الله صلی الله علیه و سلم در حدیث دیگر فرموده اند: (هر کس قرضی بگیرد و الله تعالی بداند که او می خواهد قرضش را ادا کند در همین دنیا پروردگار قرض او را ادا خواهد کرد)[9].

و بر مسلمان واجب است که بداند اموال مردم چراگاه مباح نیست که هر چه بخواهد و هر طور که بخواهد در آن دست بزند. بلکه آن محفوظ است و هیچ کس اجازه ندارد که آن را از راه باطل بخورد.

و جای تعجب دارد که برخی از انسان ها را می بینیم که از دیگران قرض می کنند اما تظاهر می کند که آن را فراموش کرده اند. سبحان الله!..

چگونه می تواند چنین کسی غذا بخورد و بیاشامد و بخوابد در حالی که بدهکار مردم است. و انسان چگونه می تواند به خودش اجازه بدهد حق برادرش را بخورد و یا آن را به تأخیر بیاندازد. در حالی که برادرش با دادن آن قرض به او نیکی کرده است. در حالی که الله تعالی می فرماید: (آيا پاداش نيکی جز نيکی است؟!)[10].

و از ابی هریره رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (کسی که مال دارد اما بدهی اش را به تأخیر می اندازد ظلم کرده است)[11].

و در حدیث دیگر فرموده اند: (بهترین مردم کسانی اند که به بهترین صورت دَینشان را ادا می کنند)[12].

و رسول الله صلی الله علیه و سلم هرگاه می خواستند قرضشان را ادا کنند بیشتر از آنچه که قرض گرفته بودند به شخص طلبکار می دادند و نیز برایش دعا می کردند. چنان که جابر بن عبد الله رضی الله عنهما روایت کرده که: (رسول الله صلی الله علیه و سلم قرض دار من بودند وقتی که آن را پس می دادند بیشتر از آن بدهی را به من دادند)[13].

و از عبد الله بن ابی ربیعه روایت شده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم 40000 از من قرض گرفتند. سپس مالم را برگشتادند و فرمودند: الله تعالی در اهل و اموالت برکت بیاندازد)[14].

و از آداب قرض و بدهی این است که فرد مراعات بدهکار را در هنگام تنگدستی بکند. زیرا الله تعالی فرموده: (و اگر (بدهکار) تنگدست بود، پس تا ( هنگام) گشايش ( و توانايي) مهلت دهيد، و ( اگر توانايی پرداخت ندارد) بخشيدن آن برای شما بهتر است؛ اگر بدانيد)[15].

و نیز در حدیث آمده: (کسی که بر تنگدستی آسانی کند الله تعالی در دنیا و آخرت بر او آسان می گیرد)[16].

منبع: https://saaid.net/Doat/alnaggar/21.htm