اسلام، قرآن و تفسیر

سوره سبأ و مقاصدآن

سوره سبأ بر حسب ترتیب مصحف عثمانی سی و چهارمین سوره قرآناما بر حسب ترتیب نزول پنجاه و هشتمین سوره بعد از سوره لقمان و قبل از سوره زمر می باشد. این سوره مکی و دارای  پنجاه و چهار آیه است.

اسم سوره و روایاتی که درباره ی برخی از آیات آن آمده است:

همان طور که در کتب تفسیر و سنت آمده اسم این سوره "سبأ" است و سبب ناميدن آن به این اسم، ذکر داستان قوم سبأ در آن است همان قومی که فرمان روایی و قدرت یمن در دستشان بود و مردم آن در نعمت و رفاه بودند اما به الله تعالی کفر ورزیدند در نتیجه الله عزوجل آنان را نابود کرد تا عبرتی برای دیگران باشد.

در صحیح بخاری و مسلم از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت شده که فرمود: (رسول الله صلی الله علیه و سلم روز فتح مكه وارد مكه شد در حالی كه اطراف كعبه سیصد و شصت بتوجود داشت. رسول الله صلی الله علیه و سلم  با چوبی كه در دست داشت، بر پهلوی بت‌ها می‌زد و می‌فرمودند: (جاء الحق وزهق الباطل إن الباطل كان زهوقا} (الإسراء:81) {جاء الحق وما يبدئ الباطل وما يعيد} (سبأ:49{. ترجمه:حق آمد و باطل رفت. حق آمد و باطل كار جدیدی نمی‌تواند انجام دهد و كار گذاشته‌ای را هم نمی‌تواند باز گرداند).

همچنین در سنن ترمذی از ابی هریره رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (هرگاه الله عزوجل مسئله ای را در آسمان پایان می دهد و آن را حل و فصل می کند، فرشتگانبه نشانه اطاعت از دستور او بال هایشان را به هم می زنندبه گونه ای که صدای آن ها مانند صدای زنجیری است که بر سنگی می افتد.(حَتَّىٰ إِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ) }سبأ:23{. ترجمه:پس بعد از آن که اضطراب از دل هایشان برطرف گردید، می گویند: پروردگارتان چه فرمود؟ فرشتگان در جواب می گویند: پروردگار حق را گفته و او بلند مرتبه و بزرگ است).

مقاصد سوره:

به طور کلی مقاصدی که در این سوره نهفته است درباره موضوعات رئیسی عقیده است از جمله: ایمان به وحی وقیامت. اما مقاصد تفصیلی آن عبارتند از:

1ـ این سوره دلیل بر بطلان انواع شرک است که بزرگترین آن قرار دادن اله دیگری همراه الله سبحانه و تعالی استو همچنین رد بر کسانی است که روز قیامت را انکار می کنند. بدین ترتیب الله عزوجل سوره را با آیاتی آغاز کرده که دلیل بر یگانگی الله و بطلان پرستش غیر الله است.

2ـ این سوره بیشتر بر مسئله حساب و کتاب آخرت نیز تأکید می کند.

3ـ این سوره دلالت بر این دارد که الله سبحانه و تعالی بر تمام اتفاقاتی که در آسمان ها و زمین می افتد آگاهی کامل دارد.

4ـ تمام آنچه که در قرآن آمده و یا رسول الله صلی الله علیه و سلم آن را بیان کرده صدق است و حقیقت دارد.

5ـ این سوره رد بر کسانیست که نبوت را انکار می کنند.

6ـ این سوره همچنین معجزات داود و سلیمان علیهما السلام را بیان می کند.

7ـ این سوره نیز یکی از سنت های الهی برای بندگانش را بیان می کند که عبارتاست از اینکه با شکر کردن نعمت های پروردگار افزایش می یابد،و شکر نعمت یعنی انجام دستورات پروردگار و دوری از منهیات. و اگر بندگان این دستورات را انجام ندهند گمراه خواهند شد در نتیجه این نعمت ها باعث نابودی و هلاک آنان خواهد شد همان طور که باعث هلاکت قوم سبأ شد.

8ـ تهدید کفار و پند و اندرز به آنان از خلال سرنوشت امت های گذشته زیرا در بین آنان کسانی بودند که همراه با الله شریک قرار می دادندو کفر نعمت می کردند در نتیجه به بلاهای زیادی در دنیا گرفتار شدند مانند قوم سبأ. در مقابل کسانی هم بودند که به الله شرک نورزیدند و کفر نعمتهم نکردند در نتیجه الله سبحانه و تعالی نعمت هایش را بر آنان افزون داد مانند سلمیان و داوود علیهما السلام.

9ـ هشداری است برای کسانی که به در خواست های شیطان جواب مثبت می دهندزیرا که شیطان دشمن انسان است.

10ـ این سوره دلات بر این می کند که معیار قضاوت در حکم و دادن پاداش نزد پروردگار ایمان و عمل صالح است نه داشتن اموال و فرزندان.

11ـ هیچ ظالم و ستمگر قدرتمندی نمی توانند از مجازات الهی پنهان شوند و هیچ شفاعتی بدون اذن الله صورت نمی گیرد.

12ـ الله سبحانه و تعالی در این سوره به راستگویان و منافقان وعده می دهد که در مقابل آنچه انجام می دهند پاداش و جزا خواهند دید.

13ـ الله پاک و منزه به مؤمنان مژده ی استمرار نعمت هایش را می دهد.

14ـ و در آخر این سوره این حقیقت را بیان می کند که برگشتن به این دنیا بعد از مرگ غیر ممکن و محال است.