اسلام، قرآن و تفسیر

فضایل قرآن در خلال آیات قرآنی

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وآله وصحبه ومن والاه، وبعد:

قرآن کریم کتاب خداوند عز وجلّ، راه زندگی ما از آغاز تا پایان  و ریشه ی احکام و دلایل شرعی است که الله تعالی آن را آخرین کتاب خود برای هدایت نوع بشر و رهایی از ظلمت و تاریکی به سوی نور و روشنایی و تحقق منافع دینی و دنیوی او قرار داده است.

قرآن همان کتاب و معجزه ی الهی است که بر قلب سرورمان محمّد صلی الله علیه وسلّم و به زبان عربی نازل شده و تلاوت آن عبادت به شمار می آید. کتابی که با تواتر در مصحف ها به ما رسیده و با سوره ی (فاتحه) آغاز و به سوره ی( ناس)  ختم می گردد، کتابی است که خداوند( سبحانه) در آن نور و رحمت و سعادت و شفا را باهم به ودیعت نهاده و علم وحکمت و تشریع را بیان فرموده است و هر کس بر راه آن گامزن شود و بدان عمل کند، به سلامت ، به راه راست ،هدایت خواهد یافت.

الله تعالی فرموده:" ﴿قد جاءكم من الله نور وكتاب مبين (15) يهدي به الله من اتبع رضوانه سبل السلام ويخرجهم من الظلمات إلى النور بإذنه ويهديهم إلى صراط مستقيم﴾ [المائدة: 15، [16.: (از سوی خدا نوری و کتاب روشنگری پیش شما آمده است . خداوند با آن(کتاب) کسانی را به راههای امن و امان (از ترسهای دنیا وآخرت) هدایت می کند، که جویای خوشنودی او باشند و با مشیّت وفرمان خود آنان را از تاریکی های (کفر وجهل) بیرون می آورد به سوی نور(ایمان وعلم) می برد و ایشان را به راه راست رهنمون می شود.)

بدون شک قرآن کریم همان هدایت خداوندی است ، که بر پیامبرش محّمد (صلی الله علیه وسلّم) نازل فرموده است  تا راه زندگی برای مسلمانان باشد، که بر طریق آن قدم برداشته و روش آن را پیروی نمایند.

قرآن کریم روح امّت اسلامی است ، که زندگی و عزت و بلندی  این امّت همانا در گرو آن است، خداوند خود خطاب به رسول الله صلی الله علیه و سلّم می فرماید: ﴿وكذلك أوحينا إليك روحا من أمرنا ما كنت تدري ما الكتاب ولا الإيمان ولكن جعلناه نورا نهدي به من نشاء من عبادنا﴾(همان گونه که به به پیغمبران پیشین وحی کرده ایم، به تو نیز به فرمان خود، جان را وحی کرده ایم(که قرآن نام دارد و مایه ی حیات دلهاست، پیش از وحی) تو که نمی دانستی که کتاب چیست و ایمان کدام، و لیکن ما قرآن را نور عظیمی نموده ایم که در پرتو آن هر کس از بندگان خویش  را بخواهیم هدایت می بخشیم 0 (الشورى: 52)

پس ،قرآن جانی است که زندگی را برمی انگیزد و به تحرک در می آورد  و آن را در دلها و واقعیت های ملموس زندگی  پرورش می دهد. این امّت بدون قرآن امّتی خشک و بی جان است که نه وزنی دارد و نه قدری.

آری قرآن کریم همان نور هدایت به سوی صراط مستقیم است. نوری که وارد ژرفنای دلهایی می گردد که خداوند می خواهد با قرآن آنها را هدایت فرماید آنگونه که خود می فرماید:] أو من كان ميتا فأحييناه وجعلنا له نورا يمشي به في الناس كمن مثله في الظلمات ليس بخارج منها كذلك زين للكافرين ما كانوا يعملون[ (الأنعام: 122) (آیا کسی که (به سبب کفر و ضلالت همچون) مرده ای بوده است و ما او را (با اعطای ایمان در پرتو قرآن) زنده کرده ایم  و نوری از (مناره ی ایمان) را فرا راه او داشته ایم  که در پرتو آن میان مردمان راه می رود، مانند کسی است که به مثل گویی در تاریکیها فرو رفته است؟ و از آن تاریکی ها نمی تواند بیرون بیاید ؟ همانگونه(که خداوند ایمان را در دل ایمانداران آراسته ، کفر و ضلالت را نیز در دل ناباوران پیراسته است و) اعمال کافران در نظرشان زیبا جلوه داده شده است.)

قرآن کریم بدون هیچ تردیدی تنها کتاب جاویدانی است که هرگز باطل بدان راه نخواهد یافت: ]لا يأتيه الباطل من بين يديه ولا من خلفه تنزيل من حكيم حميد[ (هیچگونه باطلی از هیچ جهتی و نظری متوجه قرآن نمی گردد.)(فصلت: 42)

و خداوند خود حفظ آن را برعهده گرفته است. و فرموده: ﴿إنا نحن نزلنا الذكر وإنا له لحافظون﴾ [الحجر:[9.(ما خود ذکر(قرآن عظیم) را نازل فرموده و خود پاسدار آن می باشیم.( و تا روز رستاخیز آن را از از دستبرد دشمنان و از هر گونه تغییر وتبدیل زمان محفوظ و مصون می داریم.)

فضیلت وبزرگی قرآن کریم:

جایگاه قرآن بس  رفیع و منزلت آن بیش از اندازه والاست، زیرا همان کتابی است که الله این امّت را با آن از گمراهی کور و جاهلیت مذموم به طرف نور هدایت و راههای رستگاری هدایت فرمود، کتابی است که پروردگار بعد از آن دیگر کتابی نخواهد فرستاد، کتابی که بر پیامبر خاتم (صلّی الله علیه وسلّم ) نازل فرمود و دین او را پایان بخش تمام ادیان آسمانی قرار داد.

کتاب مقدسی که از چشمه سار آن دانشمندان برخاستند و چشم ها دربرابر عظمت آن سر تسلیم فرود آوردند، دلهای سخت، با آن نرم شدند و عابدان وراکعان وساجدان، بر تلاوت آن همّت گماشتند، آنگونه که امام شاطبی رحمه الله  در کتاب "موافقات" خود فرموده است که:

 " قرآن تمامی شریعت ،  خلاصه ی دین ، منبع حکمت ، نشانه  و معجزه ی نبوّت (صلی الله علیه وسلّم) و نور دیدگان و نظرهاست ، بنابر این برای رفتن به سوی خداوند راهی جز راه قرآن  نیست و بدون قرآن، در غیر او نجاتی  وجود نخواهد داشت و تمسک به چیزی جز آن نیز روا نیست".

قرآن کتاب عقیده، عبادت، حکم و احکام، آداب زندگی، اخلاق، داستانهای پند آموز، و علوم و خبر گذشتگان و علوم و هدایت و ارشاد است؛ اساس رسالت توحیدی و پیشاهنگ رحمت برای تمام انسانها، نور روشنی بخش و راهنمای آشکاری است که به جز اهل هلاکت کسی از آن منحرف نمی شود.

خداوند می فرماید:" ]وأنزلنا إليك الكتاب بالحق مصدقا لما بين يديه من الكتاب ومهيمنا عليه[ المائدة: (48) و بر تو (ای پیغمبر) کتاب قرآن را نازل کردیم که (در همه ی احکام  و اخبار خود) ملازم حق و موافق و مصدّق کتابهای پیشین (آسمانی) و شاهد بر (صحّت وسقم) و حافظ (اصول مسایل) آنهاست  )، عبدالله بن عبّاس رضی الله عنه نیز فرموده اند: مهیمن یعنی امین. قرآن بر تمام کتابهای قبل از خود امین است.

 درروایتی آمده که شهادت دهنده بر تمام کتاب های قبل از خویش است.(نزول و محتوای آنها را تصحیح یا تأیید می فرماید) یکی از نامهای الله تعالی( المهیمن)  است که در سوره ی حشر آیه ی 23 آمده و به معنای (مراقب و نگاهبان همه چیز) آمده است. در جایی دیگر خداوند پاک می فرمایند: ]قل بفضل الله وبرحمته فبذلك فليفرحوا[(بگو به فضل و رحمت خداوند- به همین (نه چیز دیگر)- باید مردمان شاد شوند ) [يونس: 58 و حضرت ابن عباس در تفسیر آیه فرموده: ( منظور از فضل خداوند: اسلام ، و از رحمت او: این است که شما را از اهل قرآن گردانیده است)

همچنین حق تعالی فرموده اند: ﴿وننزل من القرآن ما هو شفاء ورحمة للمؤمنين ولا يزيد الظالمين إلا خسارا﴾ [الإسراء: 82 [(ما آیاتی از قرآن را فرو می فرستیم که مایه ی بهبودی و رحمت مومنان است ولی بر ستمگران جز زیان نمی افزاید.)  بنا براین قرآن حاوی شفا و رحمت است ، البته این رحمت شامل هر کسی نمی شود بلکه تنها نصیب مؤمنان می گردد که آیات آن را تصدیق و بدان عمل می کنند، امّا آیات قرآن برای کسانی که با تصدیق نکردن یا عمل ننمودن به آن به (نسبت به خود و حق  قرآن) ظالم هستند، جز زیان و خسران چیزی افزون نمی گرداند.

باز فرموده اند: ﴿قد جاءكم من الله نور وكتاب مبين﴾( از سوی خدا نوری و کتاب روشنگری پیش شما آمده است) [المائدة: [15، و این نور همان قرآن است که در ظلمت جهل و بی بصیرتی گمراهی روشنگری می کند.

و فرموده: ﴿وهذا ذكر مبارك أنزلناه﴾:( این(قرآن) پند دهنده ی پر خیر و برکتی است (که بیان کننده ی خوبیها و نیکی ها و همه ی چیزهایی است که برایتان مفید  وسودمند  باشد و) آن را(برایتان) نازل کردیم)   (الأنبياء: 50)، منظور از "این" در آیه شریفه قرآن است . و با جمله ی "ذكر مبارك أنزلناه"  دو صفت بسیار عظیم برای قرآن بیان می کند، که ذکر و تذکر بودن قرآن که همه چیز های مطلوب در زمینه ی معرفت اسماء وصفات الهی و أفعال او ، صفات انبیاء و اولیاء و احوال زندگیشان و احکام شریعت اعم از عبادات و معاملات و غیره  و احکام جزا و پاداش و بهشت و دوزخ همه و همه را بیان می فرماید. توصیف دیگر قرآن با تسمیه ی "ذکر" بیان شده، زیرا قرآن آنچه را آنچه را خداوند در عقل های بشری و فطرتها از جمله تصدیق خبرصادق و امر به نیکی و نهی از بدی - جمع کرده ، و  "مبارک" بودن قرآن اقتضا می کند  که فواید آن بسیار زیاد باشد و رشد و افزایش داشته باشد و هیچ چیزی برکتش از این قرآن بیشتر نیست.

در جایی دیگر می فرماید: ﴿لقد أنزلنا إليكم كتابا فيه ذكركم﴾(ما برایتان کتابی (به نام قرآن) نازل کرده ایم که وسیله ی بیداری و آوازه و بزرگواری شماست) [الأنبياء: [10) یعنی شرف و فخر و بلندی درجات شما و چیزی که باعث ذکر کردن شما می شود، در آن (قرآن ) است.

 در فرموده الله تعالی :  ﴿بل أتيناهم بذكرهم﴾ [المؤمنون: 71](ما قرآن را به آنان داده ایم که در آن (موجبات) آوازه ی ایشان است.) نیز به همین معنی اشاره دارد.(بذکرهم : به معنی چیزیست که شرف  و عزّت آنان در آن است)

                                   والحمد لله ربّ العالمین.

IslamQT.Com

سایت جامع تفاسیر اهل سنت وجماعت

======================

ترجمه:عبیدالله

برگرفته شده از سخنان: شیخ  مصطفى البصراتي