اسلام، قرآن و تفسیر

سخن قرآن از زبان قرآن(3)

از جمله ی آیاتی که در آنها قرآن از خود قرآن سخن به میان می آورد، این آیه از سوره ی مبارکه ی بقره است که می فرماید:  ﴿قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ (38) وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ (گفتیم همگی از آنجا(به زمین) فرود آیید و چنانچه هدایتی از طرف من برای شما آمد (که حتماً هم خواهد آمد) کسانی که از راه هدایت من پیروی کنند، نه ترسی برآنان خواهد بود و نه غمگین خواهند شد و کسانی که کافر شوند و آیه های ما را تکذیب کنند (و نادیده بگیرند) اهل دوزخند و همیشه در آنجا خواهند ماند.)(39) ﴾.

خداوند قرآن کریم را برای هدایت مردم فرستاده اند، با این وصف قرآن از قدرت تحقق وعده و وعید خود جدا نیست. زیرا حقی است جانب پروردگار و حق هم با خود نور دارد و هم نار . یعنی هر که از نور روی گردان شود، جایگاهش نار(آتش) خواهد بود. و این بیان و آشکاری از نتایج اعمال از سوی الله است، هم برای کسانی که پیرو هدایت می شوند و هم باری انان که از آن رویگردان شده و حق را انکار می نمایند: ﴿ فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ (38) وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ (39) ﴾

بدون تردید در هدایت امن و آرامش وجود دارد. امنیت و آرامشی که هیچ ترس و اندوهی را در آن راه نیست،﴿ فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴾ خوف عبارت است از غمی است که از انتظار وقوع کاری در آینده دامنگیر انسان می شود، حزن نیز اندوهی است که در اثر از دست رفتن چیزی در گذشته بر انسان وارد می گردد، کسانی که از هدایت ربّانی پیروی می کنند، این مژده را دریافت کرده اند که در زمانی که همه ی مردم گرفتار این دو ناراحتی هستند، هیچ یک از این دو (نوع امر ناخوشایند)،  به سراغشان نخواهد آمد این وعده تخلف ناپذیر الهی است: ـ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ (30) نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ (31) ) نُزُلاً مِنْ غَفُورٍ رَحِيمٍ (32) ﴾ (کسانی که می گویند پروردگار ما تنها الله است، و سپس پابرجا و ماندگار می مانند، فرشتگان به پیش ایشان می آیند (و به آنان مژده می دهند) که نترسید و غمگین نباشید،  و شما را بشارت باد به بهشتی که (توسط پیغمبران) به شما وعده داده شده بود)[سورة فصلت : 30 ـ 32 ]

از نسبت دادن﴿ وكذبوا بآياتنا ﴾ در این آیه به خداوند با نون جمع که برای تعظیم به کار می رود، این استدلال آشکار می شود که هدایت الهی از قدرت تحقق بخشیدن وعده و وعید او جدا نیست، و کسانی که  از هدایت خداوند روی می گردانند، مورد مؤاخذه قرار خواهند گرفت، نون تعظیم را در این آیه نیز که خداوند نزول و حفاظت کلامش را به خود نسبت می دهد، می توان دید :

﴿ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ﴾(همانا ما ذکر(قرآن) را نازل کرده و خود حافظ آن هستیم) [ سورة الحجر : 9 ].

همچنین در آیه ی دیگری این سیاق را در مؤاخذه و تهدید تکذیب کنندگان قرآن ورسالت پیامبر صلی الله علیه وسلم اینچنین آورده ، می فرماید: ﴿ وَذَرْنِي وَالْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَمَهِّلْهُمْ قَلِيلاً (11) إِنَّ لَدَيْنَا أَنْكَالاً وَجَحِيماً (12) وَطَعَاماً ذَا غُصَّةٍ وَعَذَاباً أَلِيماً (13) ﴾(مرا با شادخواران و کامرانان و رفاه طلبانی واگذار که (تو را و رسالت آسمانی را دروغ می نامند و ) تکذیب می کنند* و با آسودگی خاطر آنان را اندکی مهلت بده(خود دانم و ایشان) (11) نزد ما غل و زنجیرها و آتش سوزان دوزخ است (12) و همچنین خوراک گلوگیر و عذاب دردناکی  موجود است(13)) [ سورة المزمل : 11 ـ13 ]

هرکس بداند که تمام قدرت و عظمت از آن خداوند است، و حق جل شأنه ذاتی است دارای عذابی دردناک، یقین خواهد نمود که سخن قرآن از وعده و وعید الهی ، در باره ی پیروان راه هدایت الهی و کسانی که نشانه های خدا را دروغ می پندارند، بدون شک به وقوع خواهد پیوست و در چنین زمانی دیگر ایمان هیچ کسی قابل قبول نخواهد بود مگر ایمان آنکس که قبلاً مؤمن شده یا  قبلاً بعد از ایمان توشه ای از نیکی برای خود گردآورده باشد،.﴿ وَلَقَدْ جِئْنَاهُمْ بِكِتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَى عِلْمٍ هُدىً وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (52) هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَلْ لَنَا مِنْ شُفَعَاءَ فَيَشْفَعُوا لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ (53) ﴾(بی گمان کتاب بزرگی(به نام قرآن) را برای ایشان فرستاده ایم، که با آگاهی(کامل خدایانه خود از فطرت انسان و سرشت جهان، احکام و معانی ) آن را توضیح داده و تبیین کرده ایم تا مایه ی هدایت و رحمت (در هر دو سرا) برای کسانی باشد که مومن بدان باشند(52) آیا افراد بی باور انتظار جز این را دارند که سر انجام تهدید های کتاب خدا را مشاهده کنند(وعقاب و عذاب موعود را ببینند؟) روزی چنین سرانجامی فرا می رسد(وعقاب و عذاب خدا گریبانگیرشان می گردد . در آن روز) آنان که در دنیا آن را فراموش کرده و پشت گوش انداخته اند میگویند: بی گمان پیامبران پروردگارمان آمدند و حق را با خود آوردند آیا میانجیگرانی داریم که برای ما میانجی گری کنند؟ یا بر گردانده شویم تا اعمالی را غیر از آنچه در دنیا می کردیم انجام دهیم؟ ایشان خویشتن را زیانبار کرده اندو هستی خود را باخته اند و معبود هایی را که به دروغ ساخته بودند همگی گم گشته و ناپدید شده اند. (53)  ) [ سورة الأعراف : 52 ، 53 ].

IslamQT.Com

اسلام-قرآن و تفسیر

=============

برگرفته شده از سخنان دکتر شیخ محمد الراوی

ترجمه: عبیدالله