اسلام، قرآن و تفسیر

آیا هر انساني با توجه به اندازه فهمش می تواند اقدام به تفسير آيات قرآن کند؟

اينجا کسي هست که مي گويد: حق هر انساني است که با توجه به اندازه فهمش و ميزان ظروف و مواقفش، اقدام به تفسير آيات قرآن کند، بر اين اساس که نص (قرآن) مقدس است، اما فقه يا فهم نصوص مقدس نيستند. مثالي بر آن نص، مانند : آيات کرسي و عرش و دست خدا، و اگر اين ادعا باطل و نادرست است، پس چه کسي حق تفسير دارد؟

و لطفا تفسير آيه 7 از سوره آل عمران را ارائه کنيد که مي فرمايد: «هُوَ الَّذِي أَنْـزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلا أُولُو الأَلْبَابِ». « او ذاتي است که کتاب را بر تو نازل کرد، و بخشي از آن آيات محکمي هستند که آنها اصل کتاب هستند. و بخشي از آن «متشابهات» هستند، و اما کساني که در دلهايشان انحراف است براي فتنه انگيزي و تاويل نادرست آن، به دنبال متشابهات مي روند، و تاويل آن را جز خدا کسي نمي داند، و راسخان در علم مي گويند: « به آن ايمان آورده ايم، همه از جانب پروردگار ماست» و جز خردمندان پند نمي پذيرند».

لطفا توضيح دهيد که متشابهات چيست و محکمات کدامند؟ و راسخون در علم چه کساني هستند که خداي متعال آنها را بر تفسير آن هدايت گردانده است؟

الحمدلله،

تفسير قرآن جز توسط اهل علم؛ آنکساني که با طرق و روش تفسير آشنايي دارند، جايز نيست، و تفسير قرآن با جهل و هوي و هوس جايز نيست؛ چونکه پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمودند: «من قال في القرآن بغير علم فليتبوأ مقعده من النار». يعني: «هرکس بدون علم درباره قرآن سخن بگويد، پس نشيمنگاهش را در آتش جهنم مهيا ببيند». روايت ترمذي (2950).

و فهم نص خاص اهل علم است، نبايد به فهم هر کسي اعتماد نمود حال آنکه فرد نا آگاهي است، زيرا اين به معناي نسبت دادن سخني به الله بدون علم است، و الله متعال نسبت دادن سخني به خودش بدون علم را بالاتر از شرک قرار داده است، مي فرمايد: « قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُواْ بِاللّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ» (اعراف 33). يعني: « بگو: خداوند، اعمال زشت را، چه آشکار باشد چه پنهان، حرام کرده است؛ و (همچنين) گناه و ستم به ناحق را؛ و اينکه چيزى را که خداوند دليلى براى آن نازل نکرده، شريک او قرار دهيد؛ و به خدا مطلبى نسبت دهيد که نمى‏دانيد».

و آيات (مربوط به) کرسي و عرش و دست خداوند و ديگر آيات صفات مربوط به عقيده هستند که مجالي براي اجتهاد ندارند، بلکه معناي آنها آنگونه که آمده اند ثابت مي شوند بدون آنکه تاويل شوند و مدخلي براي فهم (آنها براي انسان) وجود ندارند.

و آيات متشابهات در اين آيه – که خدا بهتر مي داند – يعني: آيات مجمل و آيات مطلق (قرآن)، و محکمات؛ آيات تفصيل کننده مجمل و مقيد کننده آن هستند، و راسخون در علم نيز اهل تخصص در علم شرعي و فهم نصوص هستند.

وبالله التوفيق، وصلى الله على نبينا محمد وآله وصحبه وسلم.

فتاوى اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء - المجموعة الثانية - المجلد الثالث (التفسير وعلوم القرآن والسنة)- الجزء 3، الصفحة 9.

سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com