اسلام، قرآن و تفسیر

تقديم مفعول و التفات از غايب به مخاطب در {إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ}

در اين آيه خداوند مفعول «اياك» را مقدم ذكر كرده و به خاطر اهميت و حصر آن را تكرار فرموده است و معناي آيه مي شود: هرگز جز تو را عبادت نخواهيم كرد، و فقط به تو توكل مي كنيم و كمال اطاعت و دين همين است و تمام دين به همين دو معنا بر مي گردد.

يكي از بزرگان سلف گفته است: سوره فاتحه چكيده اسرار قرآن است و چكيده ي اسرار فاتحه {إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ} است. با (اياك نعبد) از شرك اعلان بيزاري مي شود و با (اياك نستعين) از تغيير و نقش داشتن الله در سرنوشت انسان اعلان بيزاري مي شود و همه چيز را به خدا مي سپارد و اين مفاهيم در آيات متعدد قرآن تكرار و گوشزد شده است خداوند متعال مي فرمايد: فَاعْبُدْهُ وَتَوَكَّلْ عَلَيْهِ وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (123) (فقط او را عبادت كن و بر او توكل نما و پروردگارت از آنچه انجام مي دهيد، غافل نيست) «هود/123» و مي فرمايد: {قُلْ هُوَ الرَّحْمَنُ آَمَنَّا بِهِ وَعَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا}: (بگو او خداوند رحمان است، ما به او ايمان آورديم و توكل كرده ايم). «ملك/29»

و مي فرمايد: {رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا (9) (همان پروردگار شرق و غرب است كه معبود برحقي جز او نيست. پس او را وكيل و نگهبان بدان). «مزمل/9»

و نيز آيه ي {إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ} (تنها تو را عبادت مي كنيم و تنها از تو ياري مي خواهيم) و در اين آيه سخن از صيغه غايب بوسيله ي كاف خطاب به مخاطب تغيير كرده است. چون بعد از آن كه خداوند را ستايش كرده است، چنان تصور مي شود كه به الله نزديك شده و در برابر او تعالي قرار گرفته است، بنابراين مي گويد: {إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ}.

IslamQT.Com 

 اسلام-قرآن و تفسیر

============

منبع: تفسير ابن كثير