اسلام، قرآن و تفسیر

هفت حرفي كه در سورۀ فاتحه ذکر نشده است

از لطائف زیبای سوره فاتحه آن است که هفت حرف از حروف ابجدی در آن وجود ندارد، این حروف عبارتند: ث – ج - خ – ز – ش – ظ – ف .

در سبب آن گفته شده است: این حروف هفت گانه احساس به زجر و عذاب در آن وجود دارد، چون استعمال آنها در کلمات عذاب آشکار تر است.

مثلا حرف (ث) در الثبور به کار برده شده است: لَا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُوراً واحِداً وَادْعُوا ثُبُوراً كَثِيراً [الْفُرْقَانِ: 14]( امروز يك بار نه ، بلكه بارها و بارها مرگ را به آرزو بخواهيد و فريادش داريد).

‏« ثُبُوراً كَثِيراً » : مراد واويلاها و ناله‌هاي پشت سر يكديگر است.

حرف جيم اول حرف جهنم است، (وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ) [الْحِجْرِ: 43]. و حتماً دوزخ ميعادگاه جملگي آنان است .‏

و حرف خاء احساس به خزي در آن وجود دارد : خداوند مي فرمايد: (يَوْمَ لَا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ) [التَّحْرِيمِ: 8] روزي خواهد بود كه خداوند پيغمبر و كساني را خوار و سبك نمي‌دارد كه با او ايمان آورده‌اند .

و حرف زاي و شين اول حرف زفير و شهيق هستند: قَالَ تَعَالَى: لَهُمْ فِيها زَفِيرٌ وَشَهِيقٌ [هُودٍ: 106] و امّا آنان كه بدحال و بدبخت هستند در آتش دوزخ جاي دارند و در آنجا ( در دم و بازدم خود ) ناله و فرياد سر مي‌دهند .‏

همچنین حرف زای اولین حرف کلمۀ زقوم است که نام درختی در جهنم است.

و حرف شین اولین حرف کلمه شقاوت است: فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُوا فَفِي النَّارِ، و اما کسانی بدبخت شدند پس در آتش جهنم هستند.

و حرف ظاء نیز در سورۀ فاتحه نیامده است چون استعمالش در کلمه عذاب زیاد است، نمونه آن در این فرمودۀ خداوند عزوجل آمده است: انْطَلِقُوا إِلى ظِلٍّ ذِي ثَلاثِ شُعَبٍ لَا ظَلِيلٍ وَلا يُغْنِي مِنَ اللَّهَبِ [الْمُرْسَلَاتِ: 30، 31]

‏برويد به سوي سايه سه شاخه ( دودهاي خفقان بار آتش ) .‏ ‏‏نه سايه‌دار خنك و آسايش‌بخشي است ، و نه از سوزندگي شعله‌هاي آتش جلوگيري مي‌كند .

و در جای دیگر در کلمه لظی آمده است که به معنای آتش سوزان است، آمده است: (كَلَّا إِنَّها لَظى نَزَّاعَةً لِلشَّوى) [الْمَعَارِجِ: 15، 16]). ‏هرگز ! . اين ، آتش سوزان و سراپا شعله ( دوزخ ) است .‏ ‏پوست بدن را مي‌كند و با خود مي‌برد .‏

و حرف فاء نیز در این سوره نیامده است چون دلالت بر فراق و افتری می دهد.

خداوند سبحان می فرماید: يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ [الرُّومِ: 14] يعني در روز قيامت مردم از همديگر جدا مي‌گردند

لَا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَيُسْحِتَكُمْ بِعَذابٍ وَقَدْ خابَ مَنِ افْتَرى [طه: 61]

بر خدا دروغ نبنديد كه خدا شما را با عذاب ( خود ) نابود و ريشه‌كن خواهد ساخت ، و شكست و نوميدي از آن كساني است كه بر خدا دروغ مي‌بندند .‏

شايد كسي بگوید: هیچ حرفی از حروف نیست مگر أنکه در کلمات عذاب استعمال می شود، پس فایده این سخن چیست؟

می گوییم: خداوند متعال در باره جهنم فرموده است که هفت در دارد.... لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ لِكُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ [الْحِجْرِ: 44]، ‏دوزخ داراي هفت در است و هر دري بخش خاصّ و ويژه‌اي از آنان دارد .

 خداوند هفت حرف را در این سوره بيان نفرمود به جهت اينكه این حروف در اوائل الفاظ عذاب به کار رفته است، و شاید این پیام را به خواندگان خویش بدهد که کسی که این سوره را تلاوت می کند، و حقائق آن را شناخت، از این طبقات هفت گانه جهنم نجات بیدا می کند.

در پایان لازم به تذکر است كه اين لطيفه ي جنبه ي اشاري و عرفاني دارد، كه امام رازي در تفسير مفاتيح الغيب آن را ذكر كرده است، و مي تواند قابل نقد و بررسي باشد.

IslamQT.Com
اسلام-قرآن و تفسیر
============

منبع: مفاتیح الغیب – فخر الدین الرازی