اسلام، قرآن و تفسیر

                                       تجوید علمی و تجوید کاربردی

قرآن کریم همیشه برای انسانها هدایت بوده و هست، و تنها راهنمای امت ها در مسیر زندگی قرآن می باشد. فرد مسلمان شادابی و قدرت خود را از این کتاب گرفته وعزت و کرامت این امت را در گرو چنگ زدن به این ریسمان الهی می داند و این چنین خواهد بود تا آنروز که خداوند آنان را میراث دار زمین و تمام آنچه که بر روی آنست، بگرداند.

مسلمانان در گذشته و حال، خدمات ارزنده ای را در زمینه های حفظ، تألیف  و گردآوری کتاب در زمینه های قرآنی انجام داده اند، که چنین خدماتی در زمینه ی هیچ کتابی انجام نشده است، مسلمانان نسلی بعد از نسل دیگر، کالج ها و دوره ها ی خاصی را برای تعلیم و حفظ قرآن  به وجود آوردند، که همه ی اینها تصدیقی است بر فرموده ی الله (رب العزة) که می فرماید: :{ إنا نحن نزلنا الذكر وإنا له لحافظون }:

(ما خود، ذکر( قرآن) را نازل کرده ایم ، و خود نگاهبان آن خواهیم بود.) (الحجر:9)

اولین نسل از مسلمانان – به علت سلامت فطری و سلیقه ی ذاتی عربی شان- کتاب پروردگارشان را با تجوید و زیبا ، درست همانگونه که از رسول الله صلی الله علیه وسلم فراگرفته بودند، تلاوت می نمودند. اما بعد از اینکه عرب و عجم (از مسلمین) با هم مراودت و اختلاط پیدا کردند، و تعداد بسیاری از اقوام غیر عرب به دین اسلام مشرف شدند، خطا در إعراب به زبانها راه یافت و نازیبایی درخواندن و زبان مردم رواج یافت. که علما را وادار به وضع قواعدی برای قانونمند کردن قرائت صحیح و درست قرآن کریم  نمود. دانشمندان اسلام، مراعات این قواعد را برای هر قاری قرآن، درهنگام خواندن قرآن کریم، فرض عین دانسته اند.

یکی از دانشهای قرآنی که مسلمانان به آن اهتمام خاصی داشته اند، علم تجوید است، که یکی از شریف ترین و برجسته ترین علوم قرآنی به شمار می آید، زیرا با دانستن درست این علم ، می توان قرائت درست کتاب خدا را حاصل نمود و با نبود آن انسان  نسبت به (قرائت درست ) کتاب الله ، جاهل می ماند.

علمای تجوید، در این دانش، به بحث درباره ی احکام تلاوت، قلب، ادغام، اخفاء و صفات و مخارج حروف و مباحثی مانند آن که در کتابهای علم تجوید موجود است؛ پرداخته اند.

علمای تجوید، تلاوت قرآن را به سه قسم تقسیم کرده اند:

قسم اول- ترتیل: که  عبارتست از قرائت با تأنّی و اطمینان ، ادای حق حروف و صحیح خواندن حروف از مخارجشان .

قسم دوم- حَدر (یا تحدیر)  : که عبارت از سریع خواندن است

قسم سوم- تدویر : که حد وسط بین ترتیل و حَدر می باشد.

در تمام این اقسام سه گانه مراعات احکام تجوید لازم است و ضایع کردن هیچکدام از احکام تجوید در هیچ قسمی از این اقسام جایز نیست.

برادر عزیزم ، چه زیبا و نیکوست که  کتاب پروردگارمان را آنگونه که بر پیامبرمان صلی الله علیه وسلم نازل شده  و حضرت برای یاران گرامیش تلاوت فرموده و صحابه آن را برای تابعین رضی الله عنهم خوانده اند و به همین ترتیب با سند صحیح بدون کم و کاست و مبرا از هر عیب و نقصی به ما رسیده است، بخوانیم .

در مقابل، بعد از اینکه خداوند وسایل و اسباب فراگیری قرائت صحیح قرآن را مهیا و فراهم نموده است، ازهیچ فرد مسلمانی، عذر دوری از کتاب پرورگارش، یا رویگردانی از تلاوت و قرائت درست آن، پذیرفته نیست.

برادر گرامیم، بهتر است بدانی که:

اولاً تلاوت درست، خواننده ی قرآن را برای فهم درست و صحیح آن یاری می رساند، اما از خواندن نادرست، فایده ی مطلوب به دست نمی آید.به همین دلیل یادگیری احکام تجوید، برای تلاوت قرآن کریم چیزی اساسی به شمار می رود.

ثانیاً: این نکته را هم لازم است بدانید که بین یادگیری  و دانستن احکام تجوید و اجرای عملی آنها در حین تلاوت تفاوت وجود دارد، یعنی دانش و معرفت احکام چیزی است جدای از اجرا و تمرین آن احکام. با اینکه فراگیری و دانستن علم تجوید، وسیله وسببی برای انجام عملی آن است، اما مهم تر از آن اجرای کاربردی و عملی آن احکام در حین تلاوت قرآن است.

هر انسان مکلفی نیز، ملزم به فراگیری  و دانستن تمام ریزه کاریهای علم تجوید نیست، بلکه آنچه انسان مکلف به فراگیری آنست، قرائت صحیح قرآن می باشد، که این کار با فراگیری قرآن از افراد ماهر و مرور آن نزد آنان ممکن می شود. بعد از کسب توانایی قرائت صحیح دیگر بر تو، اجبار و حرجی برای دانستن کامل علم تجوید نخواهد بود.  

و به عنوان نکته بعدی و نه به عنوان آخرین سخن، این امر مهم از قلم باز نماند که مقصد و هدف اساسی از تلاوت قرآن ، تدبّر ، فهمیدن وعمل کردن به آن است،بنابراین نباید قصدتان از تلاوت قرآن تنها اجرای احکام تجوید باشد، و لازم است بدانید که این احکام تنها وسیله و راهی برای  دست یابی به حقیقت فهم قرآن و عمل به احکام و ارشادات آن از این رهگذر است و بس.

  IslamQT.Com

سایت جامع تفاسیر اهل سنت وجماعت

======================

ترجمه: عبیدالله