|
در سایه سار سورۀ قمر
این سوره از سـرآغازش تا سرانجامش یورش هراس‌انگیز و ترسناک و سخت و شدید بـر دلهای کسانی است که پیغمبران را تکذیب می‌کرده‌اند. بدان اندازه هم این سوره آرامش ژرف و مورد اطمینان و اعتماد برای دلهای بـا ایمانی است که پیغمبـران را تصدیق کرده‌اند. این سوره به حلقه‌های پیاپی تقسیم می‌شود. هر حلقه‌ای از آن صحنه‌ای از صحنه‌های تکذیب‌کردن تکذیب‌کنندگان است. روند قرآنی در پایان این سوره حس و شعور بشری را مـی‌گیرد و می‌فشارد و تکانش می‌دهد و بدو می‌گوید:
(فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذُرِ ؟ ).
آیا عذاب و عقاب من و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من چگونه بوده است؟! (آیا واقعیت داشته است، و یـا افسانه بوده است؟). (قمر /16و18و21و30)
آنگاه حس و شعور را بعد از فشار دادن و تکان دادن رها می‌کند و بدو می‌گوید:
( وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ ؟ ).
ما قرآن را آسان ساخته‌ایم، آیا پند پذیرنده و عبرت گیرنده‌ای هست؟. (قمر/17)
محتویات موضوعی این سوره در سوره‌های مختلف مکی نازل‌گردیده است. سرآغاز و سرانجام این سوره صحنه‌ای از صحنه‌های قیامت است. میان آن دو، نشان دادن سریع وگذرائی از نقش زمین شدن قو‌م نوح و عاد و ثمود و لوط، و نابود شدن فرعون و فرعونیان است. همه اینها موضوعهائی است‌که سوره‌های مكی به شکلهای‌گوناگو‌ن از آنها موج می‌زند.
ولی خود این موضوعها در این سوره به‌گونه ویژه‌ای نشان داده می‌شود، به‌گونه ویژه‌ای که این موضوعها را کاملاً تازه و نو جلوه‌گر می‌گرداند. این موضوعها سخت و طوفانی، و قاطعانه و برنده نشان داده می‌شود. انگار از آنها هول و هراس برمی‌جوشد، و پیرامون آنها ترس و خوف می‌پراکند، و هلاک و جزع و فزع و خفه شدن بر آنها سایه می‌اندازد!
ویژه‌ترین چیزی‌که این موضوعها را در روند این سوره برجسته و ممتاز می‌گرداند این است که هـریک از آنها حلـقه‌ای از حلقه‌های زنجیره عذاب را خوفناک و سریع و نفس کشان و دم‌زنان و اندوه‌افزا نشان می‌دهد. انگار تکذیب‌کنندگان خودشان آنها را میبینند، و انگار خودشان را نیز در میان آنها مشاهده می‌کنند، و صداهای تازیانه‌های آنها را احساس می‌کنند. وقتی‌که حلقه‌ای از حلقه‌های زنجیره عذاب به پایان می‌آید و آنان نفسی تازه می‌کنند، و زبانی راکه بیرون کشیده‌اند واپس می‌کشند و اند‌وهی را بسر میبرند، حلقه جدیدی از حلقه‌های زنجیره عذاب سرمی‌رسد و با هول و هراس هرچه بیشتر برسرشان مـی‌تازد ... کاربـه همین منوال و روال است تا حلقه‌های هفـتگانه زنجیره عذاب در این فضای هراس‌انگیز و خفه‌کننده به پایان می‌آید. آنگاه صحنه واپسین در این سوره سرک می‌کشد. فضای دیگری ناگهان درمی‌رسد. فضـائی است با سایه‌روشنهای دیگری. ناگهان امن و امان و آرامش و آسایـش فرامی‌رسد. این صحنه، صحنه پرهیزگاران است:
( إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ . فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ).
قطعاً پرهیزگاران در باغها و کنار جویباران بهشتی جای خواهند داشت. در مجلس راستینی که (یاوه‌سرائی و بزهکاری در آن جائی نـدارد ... در) پیشگاه پادشاه بزرگ و توانائی (که آفریدگار و خداوندگار همه کائنات) است. (قمر/54و55)
این فضای دلربا درگیر و دار آن هول و هراس ترساننده، و جزع و فزع تکان‌دهنده، و عذاب خوارکننده تکذیب‌کنندگان، سر می‌رسد:
(يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ ).
روزی داخل آتش، بر رخساره، روی زمین کشیده می‌شوند (و بدیشان گفته می‌شود:) بچشید لمس و پسوده دوزخ را.
این‌کجا و آن‌کجا؟ این صحنه‌کجا و آن صحنه‌کجا؟ این مقام و منزلت‌کجا و آن جایگاه و نابودگاه‌کجا؟ این قوم‌کجایند و آن قوم‌کجایند؟ این سرانجام و سرنوشت کجا و آن سرانجام و سرنوشت‌کجا؟
IslamQT.Com
اسلام-قرآن و تفسیر
============
بر گرفته شده از تفسیر فی طلال القرآن اثر سید قطب، مترجم دکتر مصطفی خرم دل.
|
