اسلام، قرآن و تفسیر

اعجاز قرآن كريم

در فرهنگ های لغت، معنای عجز چنین آمده: متضاد حزم(دور اندیشی) و توانایی است، می گویند: عجز عن الأمر: از آن کار ناتوان شد، یعجِزُ : اگر کسی ازپس انجام کاری بر نیامد - عجز : یعنی ضعف

الإعجاز: الفَوْت والسَّبْق( سپری شدن و گذشتن را گویند)

اما معجزه در اصطلاح شرعی به کاری خارق العاده اطلاق می شود که انسانها به طور فردی یا دسته جمعی از انجام کاری همانند  آن ناتوان باشند و خداوند آن را بر دست کسی که برای نبوت بر می گزیند، به انجام می رساند، تا دلیلی بر صدق و صحت ادعا ی پیامبری او باشد.

معجزه ی هر پیامبری متناسب با حال مردم او بوده است، و از آنجا که در میان قوم سیدنا موسی (علی نبینا وعلیه الصلاة والسلام) سحر و جادوگری بسیار رواج داشت، معجزه ای مناسب حال آنان و باورهایشان از طرف الله به سویشان روانه گردید، در مورد سیدنا عیسی علیه السلام نیز چنین است، که چون در زمانه ی ایشان طبابت و پزشکی بسیار رایج و در حال پیشرفت بود، عیسی علیه السلام به امر خداوند معجزاتی مناسب وضعیت زمان و احوال مردم برایشان آورد.

و چون اعراب صاحبان فصاحت، بلاغت و سخن بودند، الله (سبحانه و تعالی)  معجزه ی پیامبرمان (صلی الله علیه وسلم )را قرآن کریم قرار دادند، با این تفاوت که قرآن علاوه بر  موافق بودن با فصاحت و بلاغت اعراب، و معجزه بودن از این لحاظ دو امتیاز دیگر نسبت به سایر معجزات الهی داشت:

یکی این که قرآن معجزه ای عقلی است، نه حسی  

و دوّم اینکه قرآن برای تمامی انسانها نازل شده و جاودانه وبرای همیشه ی زمان و انسان است.

قرآن از چندین جهت معجزه است، از نظر لفظ معنا، اخبار غیبی، و جهات دیگری که در این مختصر نمی گنجد.

در بیان اعجاز بیانی و بلاغی قرآن کریم در چندین آیه که بیانگر بلاغت قرآن مبین، بیان بلند و ترکیب معجز آن  هستند، تأمل می کنیم. البته از زمان نزول قرآن جنّ و انس از طرف خداوند برای آوردن کتابی مانند قرآن به مبارزه خوانده شده اند، امّا از انجام چنین کاری ناتوان بوده اند. همان گونه که الله تعالی می فرماید: «{ قل لئن اجتمعت الإنس والجن على أن يأتوا بمثل هذا القرآن لا يأتون بمثله ولو كان بعضهم لبعض ظهيرا } (الإسراء:88) » با این آیه فراخوان عرب معاصر با نزول قرآن و اعراب بعد از آنان برای آوردن کتابی مانند قرآن به اثبات می رسد و اینکه اعراب با تمام فصاحت وبلاغت و مهارت در بیان که داشتند، از آوردن چنین کتابی عاجز ماندند، قطعیت پیدا می کند.

یکی از وجوه اعجاز که قرآن در بردارنده آن است، خبر از غیبیاتی است که هیچ مخلوقی از آن آگاهی ندارد، مسائل غیبی گذشته، مانند خبر دادن از داستانهای انبیاء ، یا اخبار غیبی زمان حال، مانند خبر دادن قرآن از اسرار منافقین وتوطئه هایشان، یا خبردادن قرآن از چیزهایی که در آینده روی خواهند داد، مانند تمکین و جانشین شدن مؤمنان در زمین و داخل شدن به مسجد الأقصی به اذن واراده الله تعالی همه از این دسته اند.

همچنین وجه دیگری از وجوه اعجاز قرآن عظیم، اعجاز تشریعی است؛ یعنی قرآن برای هدایت تمام انسانها آمده، و در بردارنده ی احکامی است که سعادت بندگان خدا را  در دنیا و آخرت تضمین می کند و بر خلاف قوانین بشری ، که ناتوانی و عجز  و قصورشان  از برآورده کردن نیاز های بشر  در زمانهای مختلف،در گذشته و حال آشکار شده و می شود- قرآن پاسخگوی تمام نیاز های انسان در هر زمان و مکانی است.  به راستی الله راست فرموده که: { إن هذا القرآن يهدي للتي هي أقوم ويبشر المؤمنين الذين يعملون الصالحات أن لهم أجرا كبيرا } (الإسراء:9) .

وجهی دیگر در اعجاز قرآن ، اعجاز علمی است، که علم جدید، به بسیاری از حقایق دست یافته که قبلاً قرآن از آنها سخن گفته مانند این آیه که الله تعالی فرموده:« { ولو فتحنا عليهم بابا من السماء فظلوا فيه يعرجون * لقالوا إنما سكرت أبصارنا بل نحن قوم مسحورون }{اگر(به فرض) دری از آسمان به روی آنان بگشاییم و ایشان از آن شروع به بالا رفتن کنند، * (وفرشتگان وشگفتی های جهان بالا را با چشم خود مشاهده کنند) بیگمان خواهند گفت:  حتماً ما را چشم بندی کرده اند، (وآنچه می بینیم ابداً واقعیت ندارد) و بلکه ما را جادو کرده اند}الحِجر:14-15)»

 یا این آیه:« { أولم ير الذين كفروا أن السماوات والأرض كانتا رتقا ففتقناهما }{آیا کافران نمی بینند که آسمانها و زمین (در آغاز خلقت به صورت توده ی عظیمی در گستره ی فضا یکپارچه) به هم متصل بوده و سپس آنها را از هم جدا ساخته ایم } (الأنبياء:30) »

 یا آیات مشابهی که دانش جدید بر صدق آنها گواهی داده است. و همه ی اینها گواهی بر صدق فرموده ی الله سبحانه وتعالی است که :«{ سنريهم آياتنا في الآفاق وفي أنفسهم حتى يتبين لهم أنه الحق } (فصلت:53) »{ما به آنان که (که منکر اسلام وقرآنند)هرچه زودتر دلایل و نشانه های خود را در اقطار و نواحی( آسمانها و زمین که جهان کبیر است) و در داخل و در درون خودشان(که جهان صغیر است) به آنان نشان خواهیم داد تا برایشان روشن و آشکار گردد که اسلام و قرآن حقّ است}

این در حالی است که این وعده ی الهی با آنچه علم نوین ثابت نموده و هر روز ثابت می کند، تحقق پیدا کرده است، و مردم نشانه های عظمت الهی را در طبیعت و مخلوقاتی که در ان آفریده است دیده اند.

و امروزه ما انسانها، هر روز که خورشید طلوع می کند، حقایق تازه ای را که علم آنها را به اثبات می رساند، می بینیم و می شنویم؛ چیزی که همان مصداق حقیقت بودن فرموده ی قرآن و صدق احکام آن است ؛ یعنی به حق (قرآن کتابی است که باطل از هیچ سویی بدان راه ندارد و فرستاده از سوی خداوند باحکمت ستوده صفات است.).

            { لا يأتيه الباطل من بين يديه ولا من خلفه تنزيل من حكيم حميد } (فصلت:42)

در پایان این سخن، لازم می دانیم اقتباسی بنماییم  از آنچه ادیب دانشمند، محمد صادق الرافعي رحمه الله در توصیف قرآن ذکر کرده اند،:"قرآن هدایت الهی است در قالبی انسانی، که دلیل معجزه بودنش را با خود دارد، در طول تاریخ قرآن تنها کتابی بوده وهست که همیشه در  هر عصری از دو ناحیه صادق بوده ، یکی از ناحیه ی زمان گذشته و دیگری از ناحیه ی زمان حال .... و هیچ دینی  غیر از اسلام با قرآن منزّلش، چنان معجزه ای نیاورده که در دسترس مردم قرار داشته باشد و اهل هر عصر و زمانی با ابزار و امکانات علمی زمان خود در آن تحقیق و جستجو کنند ."

وی سپس اعجاز قرآن را اینچنین ستایش می کند:« قرآن عقل بیانی اعراب را مانند فکر بشر در هر زمانی مات و مبهوت عظمت خود کرده، یک نسل از مردم می آیند و می روند، امّا قرآن با تمام حقایق مکنونش، باقی و متظر نسل بعد است )

IslamQT.Com

سایت جامع تفاسیر اهل سنت وجماعت

======================

ترجمه: عبیدالله