اسلام، قرآن و تفسیر

اعجاز علمی چیست؟ حقیقت است یا خیال ؟

بعضی از علمای مسلمان به مسئله ی اعجاز علمی یا عددی اشکال وارد می کنند، دلیل این کار چیست و چگونه باید با این پدیده برخورد کرد؟

کسانی که اعجاز علمی را نقد می کنند با فهم این دانش مشکل دارند، که می توان این عالمان را به دو دسته تقسیم نمود:

1.       علمایی که که تنها در علوم شرعی تخصص دارند، بنابر این در حقایق علوم طبیعی تعمق نکرده اند، و توانایی درک علمی بسیاری از حقایق اعجاز علوم طبیعی را ندارند، پس آسانترین راه را عدم قبول این حقایق می دانند.

2.       دانشمندانی که در علوم طبیعی و مادی یا دیگر علوم تجربی متخصص اند، که اینها نیز مشکل دارند، مشکل آنان هم این است که  قادر به فهم ابعاد نص قرآن نیستند، و بر این باورند که قرآن کتاب علمی نیست بلکه وحی الهی و قانون آسمانی است که تنها بعضی اشارات علمی را در خود دارد.

اگرواقعاً بیان  اعجاز علمی ،تحمیل معانی غیر از معانی ذکر شده در تفاسیر، بر متن قرآن باشد، پس می توانیم بر هر متن بشری نیز معانی تحمیل نماییم که در اصل آن معانی را نداشته باشند.

اما آیا حتی یک کتاب، در سراسر جهان یافت می شود که هرچه علوم  بیشترپیشرفت کند و عقول و درک انسانها تغییر نماید، باز هم بتوانیم آن کتاب را (با آن درک وعلوم جدید) تفسیر کنیم و بفهمیم؟

اگر به عنوان مثال کتابی از کتابهای ارسطو را که خود یکی از بزرگترین دانشمندان زمان خود بوده بیاوریم، و بخواهیم آن را در پرتو دانش جدید درک نماییم، هرگز قادر به این کار نخواهیم بود زیرا این کتاب با خرافات و اساطیر زمان خود ممزوج گشته است.

ارسطو در کتابهایش چنین می گوید: "زمین ثابت و بی حرکت است" حال سؤال اینجاست که:

{ پس چرا هر چه تلاش می کنیم نمی توانیم این متن را بر اساس علوم جدید تأویل و تفسیر نماییم ؟} زیرا به یقین ثابت شده است که همه چیز در جهان حرکتی مشخص و منظم دارد.

و اگر به قرآن مراجعه نماییم حتی یک آیه هم نمی توانیم پیدا کنیم که در باره ی ثابت بودن چیزی در جهان سخن گفته باشد، بلکه این آیه را می یابیم که می فرماید:

(وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ)( هر یک در مداری شناورند) [يس: 40]. 

و این حقیقتی است طبیعی که قرآن، قبلاً  آن را بیان فرموده که صد در صد با اکتشافات جدید مطابقت دارد.

بعضی از علما، ادعای دیگری را مطرح می کنند، و می گویند که حقیقت علمی با پیشرفت علم تغییر می کند امّا قرآن بیانگر حقیقت ثابت و لایتغیری است، چگونه  می توانیم چیز  ثابتی را با چیزی متغیر تفسیر نماییم؟اگر ما آیه ای را طبق علوم طبیعی زمان خود تفسیر کردیم و بعد از گذشت چند سال، این دانسته های علمی تغییر پیدا کرد، آیا ما خود را به اشتباه بسیار بزرگی نینداخته ایم؟

امّا سؤال من این است که: چرا قرآن از ما می خواهد که تدبّر نماییم؟ و چرا قرآن در بیش از هزار آیه از حقایق علمی و کونی سخن می گوید؟ آیا معنای تدبر این نیست که معانی جدیدی را برای این آیات استنباط نماییم؟

و اگر تدبر تنها منحصر به آن چیزی باشد که صحابه وتابعین رضی الله عنهم از قرآن فهمیده اند، پس کجاست آن عجایب و شگفتی های بی پایان قرآن، که پیامبر  اکرم صلی الله علیه وسلم برایمان از آنها خبر داده اند؟

و آیا  صادر شدن خطا یا مبالغه از بعضی محققان این عرصه، به معنای آن است که اعجاز علمی به کلی غلط و نادرست است؟

بنده یک بار که به  تلویزیون نگاه می کردم، دیدم که یکی از علما شروع به انتقاد از اعجاز عددی نمود، و این انتقاد و جرح ایشان حدود یک ساعت به طول انجامید، در طول این مدت،  با حرص تمام به سخنانش گوش دادم تا شاید استفاده ای از فرموده هایش ببرم ، اما او چیزی غیر از ردّ کردن فکری که اصلاً آن را هم نمی فهمید، چیزی برای گفتن نداشت!!

این عالم می گوید که اعجاز عددی نادرست است، و به خطا های رشاد خلیفه در بحث"علیها تسعة عشر" استناد می کند، سپس می گوید: "اگر این علم نافع می بود حتماً رشاد خلیفه از آن سود می برد"! سپس چنین ادامه می دهد:" تحقیق درباره ی آنچه اعجاز علمی گفته می شود، بیهوده است" سپس پا را فراتر نهاده می گوید:" اعجاز عددی انسان مسلمان را از فهم کتاب خدا و معانی آن دور می کند، " عجیب تر اینکه  خواندن کتابهای مربوط به اعجاز عددی را تحریم هم می فرماید!!

ما با انتقادات این عالم مشکلی نداریم، امّا به شرطی که به همراه انتقاداتش، برهان علمی هم ارائه کند، زیرا الله تعالی به ما چنین تعلیم داده و می فرمایند: ( بگو، اگر راست می گویید، دلیل و برهان خود را بیاورید.) (قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ) [البقرة: 111] متأسفانه این عالم، هیچ حجّت و برهانی غیر از اشکالاتی که در بعضی کتابهای اعجاز عددی دیده بود، ارائه نکرد.

ما به این حقیقت اعتراف داریم که بسیاری از محققان عرصه ی دانش اعجاز علمی، اشتباهات زیادی دارند، اما آیا درست است که  خطای آنان را مانند حجتی علیه قرآن به کار برده، بگوییم که در قرآن هیچ معجزه ی عددی وجود ندارد که مخاطب آن، دانشمندان دوران ما،  یعنی دوران تکنولوژی رقمی و دیجیتال باشند؟ 

قرآن و معجزات  و اسرار آن از خطا های ما بری و به دورند، و آیا اگر هزار محقق بیایند و تحقیقات اشتباهی را در زمینه ی اعجاز لغوی قرآن انجام دهند، آیا معنایش ، اشتباه بودن یا عدم وجود اعجاز لغوی در قرآن است؟

من همچنان این سؤال را تکرار می کنم و تا حال جوابی برای آن نیافته ام که :

چه مانعی و جود دارد که در قرآن معجزه عددی شگفت انگیزی وجود داشته باشد، تا برهان و دلیل مادی و ملموسی بر معجزه بودن آن در عصر ما باشد؟؟؟

پس چرا بعضی از علمای ما، ایده ی اعجاز علمی را از بیخ و بن ردّ می کنند، آیا بهتر آن نیست که متخصصان مورد اعتماد و متدین و امانتدار را به تحقیق صحیح درباره ی معجزه ی عددی، تشویق و ترغیب نمایند؟

 و آیا بر ما لازم نیست که هرگاه خطاهای زیادی را در بعضی از تحقیقات اعجاز علمی مشاهده کردیم، به جای اینکه به طور کلی این فکر را رد نماییم، به سرعت به سراغ تحقیق درست در اعجاز علمی صحیح برویم؟

اکنون سؤال من این است: آیا امکان دارد،  کسی که چیزی از علم ادبیات نخوانده، بتواند یک منتقد ادبی باشد؟ پس چطور کسی که هیچ تبحّری در علم ریاضیات ندارد و حتی یک شب هم ننشسته و درباره ی تصاعدهای عددی شگفت انگیز و بی شماری که در کتاب خدا وجود دارد، فکر نکرده است، می تواند (به خود این اجازه را می دهد که)  بگوید قرآن از لحاظ رقمی و عددی معجزه نیست؟

و آیا این فرد به تمام معجزات قرآن احاطه دارد تا چنین حکم دهد که، در قرآن هیچ معجزه ی عددی و جود ندارد؟  آیا خداوند او را بر تمام علوم کتاب خویش مطلع گردانیده که بر این سخن تأکید میکند که :قرآن برای اثبات اینکه از جانب الله آمده، نیازی به معجزه ی عددی ندارد؟

بعضی از علما بر این باورند که  بر مسلمانان واجب است که به رخدادهای عصر خود توجه کنند، و به جای اینکه خود بنشینند و منتظر این باشند که غرب حقایق  علمی را برایشان کشف کند، و سپس  بگویند، قرآن هزار وچهارصد سال قبل این حقایق را بیان فرموده، باید خود در عرصه های دانش پیشرفت نمایند.

هنگامی که در این اعتقاد تأمل می کنم این سؤال به ذهنم می رسد که: تحقیق درباره ی معجزات قرآن کریم چه ضرری دارد؟ مگر پیامبر صلی الله علیه وسلم  درباره قرآن نفرموده است:

(ولا تنقضي عجائبه)(و شگفتی های آن هرگز پایان نمی یابد)؟

اولین مسلمانان، هم مشکلات  و قضایای عدیده ای (در زندگی) داشتند، امّا این مشکلات آنان را  از تحقیق درباره ی اعجاز قرآن و علومش باز نمی داشت بلکه همین مشکلات، دلیل بزرگی  بود که چنین میراث عظیمی از کتاب و تألیف برجای گذاشتند.

در پایان بنده علمای بزرگوارمان را خطاب قرار داده از آنان می خواهم که مردم را برای تأمل در معجزات علمی و عددی  قرآن تشویق و ترغیب نمایند تا نسلی داشته باشیم که ایمانش را بر اساسی علمی استوار کرده ، نسلی که امید آینده ی این امّت خواهد بود، زیرا غرب از نظر علوم طبیعی و فناوری بسیار از ما پیش افتاده است و اگر ما پا جای پای آنان قرار دهیم، صدها سال دیگر هم به گردشان نخواهیم رسید، بنابر این بهتر است خودمان عجایب و شگفتی های قرآن را استخراج نموده، و حقایق علمی را که با آنها می توانیم از غرب سبقت بگیریم، از قرآن استنباط کنیم ، این یک خیالبافی علمی نیست، بلکه حقیقتی است که لازم است آن را درک کنیم.

پس قرآن حاوی اسرار جهان است، اسرار زمین، دریاها، کوهها، گیاهان و اسرار شفای بیماریها، همه در قرآن هست، امّا این کار تنها نیاز به کسی دارد که با این کتاب عظیم بنشیند، و وقت و زندگی خود را وقف تدبر و تأمل و استخراج این عجایب از قرآن و اجرای عملی آنها بنماید.

از الله تعالی می خواهیم که ما را از کسانی قرار دهد که ،درباره ایشان فرموده: (وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ * رَبَّنَا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصَارٍ * رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آَمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآَمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ * رَبَّنَا وَآَتِنَا مَا وَعَدْتَنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلَا تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ * فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ) [آل عمران: 191-195].

IslamQT.Com

سایت جامع تفاسیر اهل سنت وجماعت

======================

ترجمه: عبیدالله

منابع:

 ضوابط الإعجاز العلمي والعددي، به قلم : عبد الدائم الكحيل