اسلام، قرآن و تفسیر

تناسب خواتيم سورۀ بقره با اوائل سورۀ آل عمران

در اواخر سوره بقره خداوند می فرماید: (لِّلَّهِ ما فِي السَّمَاواتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَإِن تُبْدُواْ مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللّهُ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاء وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاء وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)[1] و در بدایت آل عمران می فرماید: (إِنَّ اللّهَ لاَ يَخْفَىَ عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الأَرْضِ وَلاَ فِي السَّمَاء)[2]؛ اگر به معنای دو آیه دقت کنیم وجه تناسب بسار زیبایی بین آن دو می یابیم، هنگامی که در بقره فرمودند: آسمانها و زمین اذان خداوندست هر چیزی را در دل خویش آشکار سازید یا پنهان سازید برای خداوند فرقی نمی کند، در آل عمران فرمود: هیچ چیز در زمین و آسمان بر خداوند پوشیده نمی ماند. پس این دو آیه بسیار به همدیگر مرتبط هستند.

در بدایت سورۀ آل عمران آمده است: (هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاء)[3] و در سورۀ بقره می فرماید: (فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاء وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاء وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)[4] در آل عمران فرموده خداوند هر آن گونه که بخواهد در رحمها صورتگري‌ مي‌كند، و این امر در بدایت خلقت است، و در سوره بقره فرموده هر کس می خواهد می بخشد و هر که را بخواهد عذاب می دهد، یعنی تصرف در بدایت و تصرف در نهایت هر دو اذان خداوند باری تعالی است، پس شروع و خاتمه هر کسی در تصرف خداوند متعال است.

در ختام سوره بقره کسانی که ایمان به خدا و ملائکه و کتب و رسل می آورند را ذکر نموده است، و فرمود: (آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلآئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ)[5] و در اول سوره آل عمران کتب آسمانی مانند تورات و انجیل را ذکر نموده که بر رسل نازل گشته، و فرمود: (نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَأَنزَلَ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ)[6]و این همان کتبی که مؤمنان در سورۀ بقره به آن ایمان می آورند.

سپس در خاتمۀ سوره بقره می فرماید: (أَنتَ مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ)[7] و در بدایت سورۀ آل عمران می فرماید: (إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِآيَاتِ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَاللّهُ عَزِيزٌ ذُو انتِقَامٍ )[8] ودر آیه 12 می فرماید: ( قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَى جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمِهَادُ)؛ مشاهده می کنیم که در سوره بقره فرمود: (فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ) خدایا ما را بر قوم کافرین نصرت بده و پیروز گردان، در تناسب آن در آل عمران فرمود: ( قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ سَتُغْلَبُونَ) یعنی به کافران بگو به زودی مغلوب خواهید شد و شکست خواهید خورد. مثل اینکه این آیه در جواب دعای مؤمنان است که از خداوند طلب نصرت بر کافران را داشتند، و خداوند برای آنها استجابت نمود.

و همچنین در آیه 13 آل عمران که فرمود: (قَدْ كَانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتَا) که به نصرت مسلمین در غزوه بدر اشاره  دارد، در استجابت دعای مؤمنان بود که گفتند: (فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ)، پس استجابت ایشان بالقول و بالفعل صورت گرفته است.

در سورۀ آل عمران در آیه 7 در باره متشابه سخن می گوید که شما تأویل آن را نمی دانید و راسخون در علم به آن آیات ایمان می آورند، و می گویند: ما به آن ایمان آوردیم، و همۀ از جانب پرودگارمان هست، خداوند می فرماید: (هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ) و در اواخر سوره بقره فرمود: (لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا) که اشاره ي به طاقت بشری دارد، که متشابهات در طاقت شما نیست و خداوند نیز شما را بدان مکلف نمی کند، و لا یکلف اله نفسا الا وسعها. خداوند هر نفسی را بیشتر از حد وسعش مکلف نمی سازد.

همچنین در ادامه آیه نیز (لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ) در عمل کردن است، و آیات متشابه در آل عمران در اعتقاد و تفسیر است که چیزی که در وسع شما نیست خداوند شما را بدان مکلف نمی سازد.

IslamQT.Com 

 اسلام-قرآن و تفسیر

============