اسلام، قرآن و تفسیر

درس هایی از داستان حضرت نوح علیه السلام

نوح علیه السلام اولین پیامبر به سوی بشریت است از ابوهریره رضی الله عنه در حدیث مربوط به شفاعت  نقل شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: ﴿... فَيَأْتُونَ نُوحًا فَيَقُولُونَ يَا نُوحُ أَنْتَ أَوَّلُ الرُّسُلِ إِلَى أَهْلِ الأَرْضِ، وَسَمَّاكَ اللَّهُ عَبْدًا شَكُورً﴾ ( آنگاه مردم به سوی نوح می آیند و به او می گویند: ای نوح تو اولین پیامبران به سوی زمینیان هستی و الله تو را بنده ی بسیار شکرگزار نامیده است ) متفق عليه.

1-    اوضاع مردم قبل از بعثت ایشان :

-    به مدت ده قرن توحید بر زمین حاکم بوده است ؛ ابن عباس رضی الله عنه می فرمایند "وبين آدم ونوح عشرة قرون كلها على التوحيد"" بین آدم ونوح علیهما السلام ده قرن فاصله بود که در این بین تمام مردم بر آیین توحید بودند."

-    آغاز شرک بر روی زمین ، از ابن عباس رضی الله عنه درباره ی این فرموده الله تعالی -: ﴿وَقَالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَلا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلا سُوَاعًا وَلا يَغُوثَ وَيَعُوقَ وَنَسْرً﴾{و (رؤسای کفار به آنان گفته اند:) معبود های خود را وامگذارید و ودّ و سُواع و یَغوث و یَعوق و نَسر را رها نسازید} {نوح:23} روایت شده است که فرمود: "هذه أسماء رجال صالحين من قوم نوح -عليه السلام- فلما هلكوا أوحى الشيطان إلى قومهم أن انصبوا إلى مجالسهم التي كانوا يجلسون فيها أنصابًا، وسموها بأسمائهم، ففعلوا فلم تعبد حتى إذا هلك أولئك وانتسخ العلم عبدت"  (این نام ها ، متعلق به افراد نیکوکاری از قوم نوح علیه السلام بوده که وقتی وفات کردند شیطان به دل قوم انداخت که در محلی که این صالحان می نشستند، مجسمه هایی برای یادبودشان نصب کنید و نام همان نیکوکاران را بر آنها بگذارید، آنان نیز چنین کردند، مردم این مجسمه ها را عبادت نمی کردند تا آن نسل از دنیا رفتند  و دانش از بین رفت ، آنگاه به پرستش آنها پرداختند).

-         پرهیز از غلو وزیاده روی بزرگداشت صالحان

از عایشه رضی الله عنها روایت شده است که :" ام حبیبه و ام سلمه رضی الله عنهما کلیسایی که در حبشه دیده بودند و در آن تصاویری وجود داشت و آن را برای پیامبر صلی الله علیه و سلم تعریف کردند که حضرت صلی الله علیه وسلم فرمودند: ﴿إِنَّ أُولَئِكَ إِذَا كَانَ فِيهِمُ الرَّجُلُ الصَّالِحُ فَمَاتَ بَنَوْا عَلَى قَبْرِهِ مَسْجِدًا، وَصَوَّرُوا فِيهِ تِلْكَ الصُّوَرَ، فَأُولَئِكَ شِرَارُ الْخَلْقِ عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ﴾(این مردمان عادتشان این بود که هنگامی که  شخص نیکوکاری در بینشان وفات می کرد، بر قبرش  عبادتگاهی می ساختند و آن تصاویر را در آن می کشیدند ، آنان روز قیامت بدترین خلایق نزد خداوند خواهند بود.) متفق عليه.

2-    دعوت نوح (علیه السلام)

-    در مورد حکمت فرستادن پیامبران ؛ الله تعالی می فرماید: ﴿وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ﴾() بدون تردید ما در هر امتی رسولی را بر انگیختیم تا به آنان بگوید که الله را عبادت کنید و از طاغوت بپرهیزید)النحل:36

- دعوت  حضرت نوح از قومش برای پذیرش توحید و دور انداختن شرک و بت پرستی: ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ﴾(ما نوح را به سوی قومش فرستاددیم و او گفت ای قوم من الله را عبادت کنید، چرا که خدایی جز او ندارید من از عذاب روزی بس بزرگ بر شما بیمناکم) الأعراف:59، ﴿وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ﴾(ما نوح را به سوی ملتش فرستادیم (او به ایشان فرمود) که من بیم دهنده ی آشکاری برای شما هستم) هود:25.

دعوت مردم به سوی یگانه پرستی در عبادت و یادآوری معنای ربوبیت خداوند در بین آنان: ﴿فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا . يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا . وَيُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهَارًا . مَا لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقَارًا . وَقَدْ خَلَقَكُمْ أَطْوَارً﴾( بدیشان گفتم: از پروردگار خویش طلب آمرزش کنید، که او بسیار آمرزنده است اگر چنین کنید خدا از آسمان بارانهای پرخیر و برکت را پیاپی می باراند و با اعطای دارایی و فرزندان شما را کمک می کند و یاری می دهد و باغ های سر سبز و فراوان بهره ی شما می سازد،  و رودبارهای پرآب در اختیارتان می گذارد. شما را چه شده، که برای خداوند عظمت و شکوهی قائل نیستید؟ در حالی که خداوند شما را در مراحل مختلف خلقت به گونه های مختلفی آفریده است. ) نوح:10-14.

  3- تکذیب او از سوی قومش

- تمسک به شرک و ردّ توحید : ﴿وَقَالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَلا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلا سُوَاعًا وَلا يَغُوثَ وَيَعُوق وَنَسْراً﴾ (سرکردگان کفار به آنان گفته اند: معبود های خود را وامگذارید و ودّ و سُواع و یَغوث و یَعوق و نَسر را رها نسازید) نوح:23.

- متهم نمودن حضرت نوح علیه السلام ، از روی تکبر ،به اینکه او تنها بشری است مانند آنها، ونه چیزی بیش از آنها.

- زدن اتهام حبّ ریاست و صدارت به ایشان : ﴿مَا هَذَا إِلا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُرِيدُ أَنْ يَتَفَضَّلَ عَلَيْكُمْ﴾(این مرد جز انسانی مانند شما نیست که می خواهد بر شما برتری پیدا کند) المؤمنون:24.

- متهم کردن ایشان به گمراهی ، نادانی و دیوانگی: ﴿قَالَ الْمَلأُ مِنْ قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاكَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ﴾(بزرگان قومش گفتند که به نظر ما تو در گمراهی آشکاری هستی) الأعراف:60، ﴿كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَكَذَّبُوا عَبْدَنَا وَقَالُوا مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ﴾(قوم نوح پیش از آنان پیامبر خود را دروغگو پنداشتند و گفتند که او دیوانه ای است که از میان خردمندان رانده شده است) القمر:9.

- اتهام ایشان به تلاش برای تأثیرگذاری بر فقرا و ضعفا و تحقیر پیروان آن حضرت علیه السلام ﴿وَمَا نَرَاكَ اتَّبَعَكَ إِلا الَّذِينَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ الرَّأْيِ﴾(ما می بینیم که غیر از افراد پست  و کوته فکر و ساده لوح از بین ما(که از اول بدون تفکر سخنانت را پذیرفته اند) کسی از تو پیروی نکرده است ) هود:27.

«درس»: در اینجا این اتهامات وارد شده از سوی کفار ستایش بس بزرگی برای پیروان حضرت نوح علیه السلام است زیرا آنان فوراً دعوت او را اجابت نموده و اصلاً تعلل ننمودند. پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرموده اند : ﴿وما عرضتُ الإِسلام على أحد إِلا كانت له كَبْوَة، إِلا أبو بكر، فإنه لم يَتَلَعْثَم فيّ﴾ (من اسلام را به هر که عرضه کردم کمی درقبول آن  اندکی درنگ کرد، غیر از ابوبکر که در حقانیت من کوچکترین درنگ و تأخیری به دل راه نداد(وفوراً و بدون هیچ سوال و جوابی به من ایمان آورد).)رواه البيهقي في دلائل النبوة

4-     صبر نوح علیه اسلام و پایداری او در دعوت:

- دفاع ایشان از دعوت و رسالت خویش : ﴿قَالَ يَا قَوْمِ لَيْسَ بِي ضَلالَةٌ وَلَكِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ أُبَلِّغُكُمْ رِسَالاتِ رَبِّي﴾ (نوح فرمود: ای مردم من، هیچگونه گمراهی در من نیست ( ابداً دچار سرگشتگی نیستم) بلکه پیامبری از سوی پروردگار جهانیان هستم که مأموریت های پروردگارم را به شما  ابلاغ می کنم)الأعراف:61-62.

- تواضع آن حضرت علیه السلام در دعوت کافران : ﴿قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَآتَانِي رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ﴾ هود:28.

- اظهار برائت از طلب دنیا و و بیزاری از  طمع نمودن در دارایی آنان : ﴿وَيَا قَوْمِ لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالا إِنْ أَجْرِيَ إِلا عَلَى اللَّهِ﴾ ﴿هود:29﴾.

- دراز بودن مدت زمان دعوت ایشان و و جهد عظیم و همت والای آن حضرت علیه السلام: ﴿إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلا وَنَهَارً﴾ نوح:5، ﴿وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلا خَمْسِينَ عَامً﴾ العنكبوت:14

- «درس»: لزوم صبر نمودن داعی و دعوتگر دینی بر کار دعوت و صبر بر تکذیب دیگران

﴿وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا كُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَ﴾ الأنعام:34.

5-    اصرار و پافشاری قوم نوح علیه السلام بر کفر و پناه بردن ایشان به خدا از این حالت آنان :

- رویگردانی و تکبر و نخوت قوم او: ﴿وَإِنِّي كُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِيَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَكْبَرُوا اسْتِكْبَارً﴾ نوح:7.

- تهدید و ترساندن حضرت نوح علیه السلام از سوی آنان  :  ﴿قَالُوا لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ يَا نُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِينَ﴾ الشعراء:116.

-ظهور  نشانه های بدفرجامی بر کافران قوم حضرت نوح: ﴿وَلا يَنْفَعُكُمْ نُصْحِي إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَنْصَحَ لَكُمْ إِنْ كَانَ اللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يُغْوِيَكُمْ هُوَ رَبُّكُمْ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ﴾ هود:34.

- نوح –علیه السلام – به سوی الله رب العزة تضرع و زاری می فرماید: ﴿قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ﴾ المؤمنون:26، ﴿وَلَقَدْ نَادَانَا نُوحٌ فَلَنِعْمَ الْمُجِيبُونَ﴾ الصافات:75، ﴿وَقَالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الأَرْضِ مِنَ الْكَافِرِينَ دَيَّارًا . إِنَّكَ إِنْ تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبَادَكَ وَلا يَلِدُوا إِلا فَاجِرًا كَفَّارً﴾ نوح:26-27.

- مستجاب شدن دعای حضرت نوح علیه السلام و مژده ی نجات مؤمنان از سوی خداوند: ﴿وَأُوحِيَ إِلَى نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ يُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِكَ إِلا مَنْ قَدْ آمَنَ فَلا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ﴾ هود:36، ﴿فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ . فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ . وَفَجَّرْنَا الأَرْضَ عُيُونًا فَالْتَقَى الْمَاءُ عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ﴾ القمر:10-12.

6-   نازل شدن عذاب :

- امر به ساختن کشتی : وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا وَلا تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ﴾ هود:37.

- نافرمانی و فجور قوم و تمسخر و استهزاء آنان: ﴿وَيَصْنَعُ الْفُلْكَ وَكُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ مَلأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ﴾ هود:38.

- دستور(الهی) به سوار شدن بر کشتی : ﴿قُلْنَا احْمِلْ فِيهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ﴾ هود:40.

- بارش باران و جاری شدن چشمه ها : ﴿فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ . وَفَجَّرْنَا الأَرْضَ عُيُونً﴾ القمر:11-12، ﴿وَهِيَ تَجْرِي بِهِمْ فِي مَوْجٍ كَالْجِبَالِ﴾ هود:42، ﴿مِمَّا خَطِيئَاتِهِمْ أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا نَارً﴾ نوح:25.

- فرزند نوح علیه السلام به کفر می گراید: ﴿وَنَادَى نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنَا وَلا تَكُنْ مَعَ الْكَافِرِينَ﴾ هود:42.

«درس»: دل انسانها در دست الله قرار دارند و هرگونه تغییری که بخواهد بر دلها پدیدار می فرماید.

الله تعالی می فرمایند: ﴿إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ﴾(تو(ای رسول خدا) هرکه را بخواهی نمیتوانی هدایت کنی، بلکه این الله است که هرکه را اراده کند هدایت می فرماید) القصص:56

 پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نیز فرموده اند: ﴿وَمَنْ بَطَّأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ يُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ﴾(هرکه به سبب اعمالش (در دینداری) عقب بیفتد، نسبش نمی تواند او را جلو بیندازد.( فایده ای برایش نخواهد داشت.) رواه مسلم

7-    عاقبت نیکو از آن مؤمنان است:

خداوند می فرماید: ﴿فَكَذَّبُوهُ فَأَنْجَيْنَاهُ وَالَّذِينَ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ وَأَغْرَقْنَا الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا عَمِينَ﴾ الأعراف:64، وباز فرموده است: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ خَلائِفَ وَأَغْرَقْنَا الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا﴾ يونس:73، همچنین می فرماید: ﴿قِيلَ يَا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَبَرَكَاتٍ عَلَيْكَ وَعَلَى أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَكَ﴾ هود:48، در جایی دیگر می فرمایند: ﴿فَأَنْجَيْنَاهُ وَأَصْحَابَ السَّفِينَةِ وَجَعَلْنَاهَا آيَةً لِلْعَالَمِينَ﴾ العنكبوت:15.

8-    درسی بسیار بزرگ:

﴿إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ . لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ﴾ ﴿الحاقة:11-12﴾، ﴿تِلْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنْتَ تَعْلَمُهَا أَنْتَ وَلا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ﴾ هود:49.

IslamQT.Com

اسلام – قرأن و تفسیر

===========