اسلام، قرآن و تفسیر

بيوگرافي امام عاصم بن أبي النجود الکوفي

اسم و نسب عاصم

نام کاملش، ابوبکر عاصم بن بهدلة أبی النجود الأسدی است، نام پدرش ابو النجود، و نام مادرش بهدلة است. و گفته شده است پدرش ابو النجود، نامش عبدالله بوده است.

وی شیخ قاریان کوفه، و جز یکی از قاریان هفت گانه است. او از طبقات سوم، و جز صغار تابعی به حساب می آید. هنگامی که نماز می گزارد، مانند عود راست می ایستاد، و روز جمعه تا عصر در مسجد بود؛ فردی عابد و بسیار نماز گزار بود.

 گاهی وقتها برای حاجتی بیرون می آمد، ولی اگر مسجدی را می دید، و می گفت: ما را فرصتی بده، همانا حاجت مان فوت نمی شود؛ سپس داخل مسجد می شد، و نماز می گزارد.

ولادت وی

هیچ یک از مؤرخین و سیرت شناسان در مورد تاریخ ولادت عاصم سخنی به میان نیاوردند، امام ذهبی می گوید: تولدش در عهد خلافت معاویه بن أبی سفیان – رضی الله عنه – بوده است.

و آنچه در کتب سیرت و زندگینامه ها واضح است، آن است که امام عاصم – رحمه الله – در شهر کوفه متولد شده، و در آنجا نشأت یافته، و وفاتش نیز در آن شهر بوده است.

امام شاطبی نیز در مقدمۀ "شاطبیه" به اقامت وی در کوفه اشاره کرده است، و سه نفر(عاصم و حمزه و کسائی) از قاریان هفت گانه، ساکن و ناشر علم قرائت در شهر کوفه دانسته است، و عاصم و شاگردش شعبه را نام می برد ومی گوید: اما ابوبکر که اسمش عاصم است، و شعبه راوی ممتاز و برجستۀ اوست.

وَبِالْكُوفَةِ الْغَرَّاءِ مِنْهُـمْ ثَلاَتـَةٌ      أَذَاعُوا فَقَدْ ضَاعَتْ شَذاً وَقَـرَنْفُلاَ

فَأَمَّا أَبُو بَكْرٍ وَعَاصِمٌ   اسْمُـهُ      فَشُعْبَةُ رَاوِيـهِ المُبَـرِّزُ أَفْضَــلاَ

شيوخ امام عاصم

دو نفر از شیوح معروف عاصم، که قرآن را بر آنها قرائت کرده عبارتند از: أبي عبد الرحمن السلمي، وزر بن حبيش الأسدي. و از این دو حدیث نیز روایت کرده است.

أبو عبدالرحمن السلمي قرائت را از علي أبی بن کعب، و زید بن ثابت فرا گرفته است، و عاصم در این باره می گوید: که وی در چیزی از قرائت از أبو عبدالرحمن السلمی مخالفت نورزیده است، و ابو عبدالرحمن نیز در چیزی از قراءت از علی – رضی الله عنه- مخالفت نکرده است.

حماد بن زید از عاصم روایت کرده، که وی گفته است: ما در هنگام جوانی (برای فراگیری قرائت) نزد عبدالرحمن السلمی می آمدیم.

ابوبکر بن عیاش می گوید، که عاصم گفت: هیچ کس به جز ابو عبدالرحمن السلمی بر من قرائت نکرده است، و ابو عبدالرحمن نیز نزد علی – علیه السلام – آن را فرا گرفته است.

از دیگر شیوخ عاصم که ذهبی آن را نام برده است عبارتند از: أبي وائل و مصعب بن سعد و بعضی از بزرگان تابعین. و گفته شده است از حارث بن حسان البکری و رفاعة بن یثربی التمیمی یا التیمی، نیز روایت کرده است، و با آندو همنشینی نیز داشته است.

بعد از شیخش ابو عبدالرحمن السلمی، ریاست قرائت به عاصم انتها می یافت, و او شیخ قاریان زمان خود شناخته شد.

شاگردان عاصم

افراد زیادی از عاصم قرائت را فرا گرفتند، اما مشهورترین آنها عبارتند از:

1- ابوبکر شُعبه – رحمه الله -              2- حفص – رحمه الله

امام شاطبی در کتابش، به این دو شاگردش اشاره می کند، و می گوید:

وَذَاكَ ابْنُ عَيَّاشٍ أَبُو بَكْرٍ الرِّضَا      وَحَفْصٌ وَبِاْلإتْقَانِ كانَ  مُفصَّـلاَ

حفص می گوید، که عاصم به او گفته است: آنچه که بر تو قرائت می کنم، قرائتی است که من بر أبوعبدالرحمن السلمی تلاوت نمودم، و او از علی آموخته است، و آن قرائتی که به ابوبکر بن عیاش یاد داده ام، قرائتی است که من از زر بن حبیش فرا گرفتم، و او از ابن مسعود آموخته است.

امام ذهبی در مورد شاگردان عاصم می گوید: عطاء بن أبی رباح، و أبو صالح السمان، که از شیوخ وی بودند، و سليمان التيمي، و أبو عمرو بن العلاء، و شعبة، و الثوري، و حماد بن سلمة، و شيبان النحوي، و أبان بن يزيد، و أبو عوانة، و أبو بكر بن عياش، و سفيان بن عيينة و افراد زیادی از وی حدیث روایت کردند.

ستايش علما بر عاصم

علمای اسلامی عاصم و تلاش وی در قرائت را مورد ستایش قرار دادند، و از همان وقت به شیخ و سرور قاریان کوفه معروف بود.

ابن جزری می گوید: عاصم امامی است که ریاست قاریان کوفه بعد از ابو عبدالرحمن السلمی به وی می رسد، و جایگاه وی را کسب نمود. و در صوت قرآن، بهترین مردم بود.

عبدالله بن احمد بن حنبل می گوید: از پدرم در مورد عاصم پرسیدم، گفت: عاصم مردی صالح و راستگو است. گفتم چه قرائتی نزدتان محبوب تر است، گفت: قرائت اهل مدینه، پس اگر یافته نشد، قرائت عاصم نزدم محبوب تر است.

یحیی بن آدم از حسن بن صالح روایت می کند، که او گفت: هرگز کسی فصیح تر از عاصم نیافتم.

ابن عیاش می گوید: که عاصم به من گفت: دو سال مریض شدم، هنگامی که بر خواستم قرآن را تلاوت نمودم، یک حرف هم اشتباه نخواندم.

وفات عاصم

شاگردش ابن عیاش می گوید: بر عاصم وارد شدم، در حال جان دادن بود، شنیدم این آیه را تکرار می کند، و مثل اینکه نماز می خواند.] ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ[(بقره:62).

عاصم - رحمه الله -  در سال 127 هجری (745م) در اواخر عهد اموی، چشم از جهان فرو بست.

IslamQT.Com

سایت جامع تفاسیر اهل سنت وجماعت

======================

مصادر:

- غاية النهاية في طبقات القراء.. ابن الجزري

- النشر في القراءات العشر.. ابن الجزري

- إبراز المعاني من حرز الأماني.. أبو شامة عبد الرحمن بن إسماعيل

- سير أعلام النبلاء.. الذهبي