روش تحقيق در يك موضوع از خلال قرآن كريم

اگر شخص پژوهشگر بخواهد در یک موضوع از موضوعات قرآن پژوهشی انجام دهد، بدون شک می بایستی تصوراتی از آن موضوع در ذهن داشته باشد، و به دنبال آن باید در جمع آوری مادۀ علمی مورد نیاز حول موضوع، گامهای زیرا بپیماند:

1- اختیار عنوان مناسب برای موضوع قرآنی که محل تحقیق وی است، اختیار موضوع باید پس از شناخت و معرفت وی از آیات قرآنی باشد.

2- پس از اختیار موضوع، به جمع آوری آیات قرآنی می پردازد که به این موضوع ، یا به قسمتی از جوانب آن اشاره کرده است.

3- آیات جمع آوری شده را بر حسب زمان نزول مرتب می کند، چون درعهد مکی بیشتر به مسائل مانند اخلاقیات اشاره دارد، و در دورۀ مدنی بیشتر به تشریعات، لذا با استفاده از شناخت نزول آیات اسنباطهای مختلفی از آیه قابل برداشت می باشد.

4- آیات جمع آوری شده را با استفاده از کتب تفسیر تحلیلی و آشنایی از اسباب نزول، تفسیر نموده، و در لابه لای آن به هدایتهای که آیات جمع آوری شده رهنمود می کنند، و همچنین به روابط بین الفاظ، و بین آیات جمع آوری شده در آن موضوع می پردازد.

5- بعد از درک معانی آیات جمع آوری شده، شخص محقق سعی می کند که عناصر اصلی در موضوع مورد تحقیق را در یابد.

6- سپس شخص پژوهشگر به شیوۀ تفسیر اجمالی به عرض افکار در پژوهش خویش می پردازد، و تلاش می کند دلالات الفاظ و هدایات قرآنی را استخراج نماید، و برای این کار از احادیث نبوی و فهم صحابه رضی الله عنهم در تفسیر آیات استفاده می نماید.

شخص پژوهشگر اگر در این مرحله با ابهام یا تناقض در بعضی از آیات روبرو گشت سعی در رفع ابهام نموده و فهم صحیح آن را بیان خواهد نمود.

7- شخص پژوهشگر می بایستی به شیوه تحقیق علمی تعهد داشته باشد، یعنی تحقیق را بر اساس طرحی که برای آن ریخته عمل می نماید، و بهتر آن است اگر موضوعی که وی در خلال قرآن مورد پژوهش قرار داده، بزرگ به نظر می رسد، آن را به ابواب و در زیر هر باب فصل هایی،  و در زیر هر فصلی مباحثی قرار می دهد، به گونه که مجموعه هایی کوچکتر، عناصر فرعی مجموعه های بزرگتر را تشکیل می دهند.

شخص پژوهشگر در نهایت تحقیق خویش خلاصه آن چیزی که در این پژوهش به آن رسیده را بیان می کند.

8- پژوهشگر در موضوع مورد پژوهش خویش در خلال قرآن به استخراج مسائل  زیر می پردازد:

- ابراز حقائق قرآن کریم همراه با بیان حکمتهای موجود.

- پژوهشگر سعی می کند در خلال موضوع مورد تحقیقش به حل مشکلات بشری، یا بیان حاجات آنها و یا به ذکر فطرت سلیم انسانی بپردازد.

- حقائق و استنباطها را با اسلوبی جذاب و شیوا، و بدون تکلف به خواننده القاء می کند.

حال به این مثال تطبیقی برای موضوع از خلال قرآن کریم دقت نمایید:

" الألوهية من خلال آيات القرآن الكريم"

أولا: الألوهية والفطرة

ثانيًا: اهتمام القرآن الكريم بالتوحيد أكثر من الاهتمام بإثبات وجود الخالق

ثالثًا: منهج القرآن في إثبات التوحيد منهج فطر

رابعًا: ربط قضايا العقيدة بمصالح العباد في حياتهم المعاشية

خامسًا: مجالات الاستدلال على قضية الألوهية

IslamQT.Com

اسلام-قرآن و تفسیر

=============

مرجع: مباحث فی التفسیر موضوعی، دکتر مصطفی مسلم.