2024 Nov 21

IslamQT.Com 

عـنوان    :       

مناسبات بین دو سوره نساء و مائده

اگر در سوره ها و آیات قرآن کمی تأمل کنیم خواهیم یافت که در این سوره ها و آیات به موضوعات مختلفی پرداخته شده اما موضوع مشترک و پیوند بین همه آنها همان هدفی است که قرآن برای تحقق یافتن آن نازل شده و آن چیزی نیست جز ایجاد و برپایی یک دولت، و تنظیم مجتمع بر اساس آموزه های خاص.

برای پیگیری موضوع مناسبات بین سوره های قرآن این مطلب را به ذکر مناسبات بین دو سوره نساء و مائده تخصیص می دهیم.

از جمله مناسبات بین  این دو سوره همان طور که امام سیوطی رحمه الله ذکر کردند این است که سوره نساء شامل تعدادی قرارداد ها و پیمان هاست که برخی از آنان روشن و واضح اند مانند پیمان ازدواج، سوگند و غیره مانند آنچهکه در این آیه آمده: (والذين عقدت أيمانكم فآتوهم نصيبهم)[1].

اما برخی از آنان ضمنی و غیر صریح هستند مانند قرار داد وصیت، اجاره، وکالت و هر عقد و پیمانی که جزو این آیه: (إن الله يأمركم أن تؤدوا الأمانات إلى أهلها) است. بدین ترتیب بسیار مناسب است که بعد از این سوره اولین آیه سوره بعد یعنی مائده با مضمون وفا کردن به عهد و پیمان ها آغاز شود مانند اینکه فرموده: (يا أيها الذين آمنوا أوفوا بالعقود)[2]. یعنی به عهد و پیمان هایی که در سوره قبل بیان کرده ایم. بنابراین تناسب بین این دو سوره در نهایت انساجام و ارتباط هستند.

و مناسبت دیگر بین این دو سوره تقدیم سوره نساء بر سوره مائده است به عبارت دیگر سوره نساء قبل از سوره مائده قرار گرفته است زیرا که الله عزوجل سوره نساء را با (يا أيها الناس) آغاز کرده سپس در بسیاری از مواضع این سوره نیز از این خطاب استفاده شده است مثل: (يا أيها الناس قد جاءكم الرسول بالحق من ربكم فآمنوا خيرًا لكم) و می دانیم که این خطاب عام است یعنی شامل کفار نیز می شود. در حالی که سوره مائده با خطاب (يا أيها الذين آمنوا) آغاز شده سپس در بیشتر مواضع این سوره نیز تکرار شده مانند: (يا أيها الذين آمنوا إذا قمتم إلى الصلاة فاغسلوا) و بدون شک این خطاب خاص است یعنی فقط مسلمانان مورد خطاب قرار می گیرد. و می دانیم که خطاب عام بر خطاب خاص مقدم می شود و این دلیل بر ارتباط و ترتیب دقیق بین دو سوره است.

و همچنین این دو سوره مانند دو سوره قبلش یعنی بقره و آل عمران هماهنگ است، به این ترتیب که دو سوره بقره و آل عمران شامل اصل و اساس دین مثل الوهیت، ربوبیت، و نبوت و دیگر عقاید است و این دو سوره به فروع احکام شریعه اختصاص داده شده است.

از دیگر تناسبات بین دو سوره این است که در سوره نساء حکم به صورت کلی ذکر شده سپس در سوره مائده آن حکم به صورت مفصل توضیح داده شده به عنوان مثال: در سوره نساء آیه: (إنا أنزلنا إليك الكتاب بالحق لتحكم بين الناس بما أراك الله)[3]. همان طور که مفسرین در اسباب نزول آن گفته اندبه خاطرسرقت فردی از انصار در زمان رسول الله صلی الله علیه و سلم نازل شده است اما الله تعالی در این سوره احکام سرقت را به طور مفصل ذکر نمی کند بلکه می آید در سوره بعد از آن یعنی مائده و در این آیه: (والسارق والسارقة فاقطعوا أيديهما جزاء بما كسبا)[4]. احکام آن را ذکر می کند.

وجه تناسب دیگر بین دو سوره مطابقت بین این دو می باشدبه گونه ای که سوره مائده با ذکر صفت قدرت الله تعالی پایان می یابد یعنی با این آیه: (لله ملك السماوات والأرض وما فيهن وهو على كل شيء قدير)[5]. و سوره نساء هم با ذکر همین صفت آغاز می شود چنان که می فرماید: (يا أيها الناس اتقوا ربكم الذي خلقكم من نفس واحدة وخلق منها زوجها وبث منهما رجالا كثيرا ونساء)[6].

و همچنین سوره نساء با ذکر آغاز خلقت شروع می شود پس سوره مائده با پایان این دنیا یعنی ذکر روز قیامت و جزاء پایان می یابد، مانند اینکه دو سوره یکی هستند و تمام احکام مرتبط به دین را از ابتدای آن تا نهایت توضیح می دهد.

پس اگر به این تناسبات و هماهنگی بین دو سوره توجه کنیم به عظمت این کتاب پی خواهیم برد چنان که الله عزوجل فرموده: (كتاب أنزلناه إليك مبارك ليدبروا آياته وليتذكر أولو الألباب)[7]. ترجمه: کتابی است پر برکت، که آن را بر تو نازل کرديم، تا در آياتش تدبّر کنند، و خردمندان پند گيرند.

مترجم: ام محمد.

منبع: islamweb.net