2024 Dec 04

IslamQT.Com 

عـنوان    :       

زلزله و حوادث طبیعی در پرتو قرآن و سنت

إن الحمد لله نحمده، ونستعينه، ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا، وسيئات أعمالنا، من يهده الله فلا مضل له، ومن يضلل فلا هادي له، وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله.

اما بعد:

الله تبارک تعالی حکیم و علیم است در آنچه که انجام می دهد و در آنچه که مقدر می کند. و همچنین حکیم و علیم است در آنچه که آن را در شریعت قرار داده و به آن امر نموده است.

او سبحانه و تعالی هر آنچه را که بخواهد خلق می کند، و برخی از آن ها را مقدر می کند که باعث ترس و وحشت بندگانش شود تا یادآوری باشد برای آنان، که پروردگارشان چه حقی بر آنان دارد. و آنان را از شرک به او و سرپیچی از فرمانش و انجام آنچه که حرام است برحذر دارد.

الله تعالی می فرماید: {وَمَا نُرْسِلُ بِالْآيَاتِ إِلَّا تَخْوِيفًا}[1] ترجمه: و ما معجزات را جز برای بيم دادن نمی فرستيم.

{سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ ۗ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ}[2] ترجمه: به زودی نشانه های خود را در آفاق و در نفس خودشان به آنها نشان خواهيم داد. تا برای آنها روشن گردد که او حق است. آيا کافی نيست که پروردگارت بر همه چيز گواه است؟!.

{قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَىٰ أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ}[3] ترجمه: بگو: او قادر بر آن هست که از فراز سرتان يا از زير پاهايتان عذابی، بر شما بفرستد، يا شما را گروه گروه در هم افکند و خشم و کينه گروهی را به گروه ديگر بچشاند.

و بخاری در صحیحش روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم هنگامی که آیه ی {قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ} نازل شد، فرمود: "أعوذ بوجهك" یعنی: پروردگارا! به تو پناه می ‌برم. و زمانی که گفته شد: {أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ}، فرمود: "أعوذ بوجهك" یعنی:روردگارا! به تو پناه می ‌برم. و زمانی که گفته شد: {أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ} رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: "هَذَا أَهْوَنُ أَوْ هَذَا أَيْسَرُ" یعنی: این، آسان تر یا این، ساده‌ تر است[4].

و ابو شیخ اصفهانی رحمه الله از مجاهد رحمه الله درباره ی تفسیر این آیه روایت می کند که گفت: عذابی که از بالای سر می آید، مانند: صدای هولناک، باریدن سنگ و طوفان است. و آنچه که از زیر پا می آید، مانند: زلزله و فرو رفتن در زمین است.

و شکی نیست که در حال حاضر زمین لرزه های بسیار زیادی در مناطق مختلف جهان اتفاق می افتد. که تمام اینها از جمله انذارها و هشدارهای الهی است که الله تعالی با آن بندگانش را بر حذر می دارد و آنان را می ترساند. هر آنچه که از این نشانه ها اتفاق می افتد و مردم ضرر و زیان می بینند، به دلیل انجام اعمال شرک آمیز، گناه و معصیت است ( هر چند که خداوند اسباب و علت های گوناگونی را برای وقع آن قرار داده است). زیرا الله تعالی می فرماید: {وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ}[5]. ترجمه: اگر شما را مصيبتی رسد، به خاطر کارهايی است که می کنيد و الله بسياری از گناهان را عفو می کند.

{مَا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّـهِ ۖ وَمَا أَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ}[6] ترجمه: هر خيری که به تو می رسد از جانب الله است و هر شری که به تو می رسد از جانب خود تو است.

و الله تعالی درباره ی امت های  گذشته می فرماید: {فَكُلًّا أَخَذْنَا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنَا وَمَا كَانَ اللَّـهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَٰكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}[7]. ترجمه: آنگاه هر يک را به [سزای] گناهش گرفتار کرديم، برای بعضی از ايشان، طوفان همراه با سنگريزه حواله کرديم؛ و بعضی از ايشان را بانگ مرگبار فرو گرفت، و برخی از ايشان را در زمين فرو برديم، و برخی ديگر را غرق کرديم، و الله هرگز بر آن نبود که بر آنان ستم کند بلکه آنان خود به خويشتن ستم می کردند.

پس بر مسلمانان و غیر مسلمانان واجب است که از گناهانشان توبه کنند و به سوی الله تعالی بازگردند، و بر دین اسلامی استقامت ورزند. و از انواع شرک و از هر آنچه که الله تعالی نهی فرموده و گناهان و معاصی دوری کنند، تا مورد عفو و بخشش الله قرار گیرند، و در دنیا و آخرت از عذاب الهی نجات یابند، و از شر بلاها در امان بمانند و الله نعمت های خویش را بر آنان نازل گرداند. چرا که الله تعالی می فرماید: {وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ}[8] ترجمه: اگر مردم قريه ها ايمان آورده و پرهيزگاری پيشه کرده بودند برکات، آسمان و زمين را به رويشان می گشوديم، ولی پيامبران را به دروغگويی نسبت دادند ما نيز به کيفر کردارشان مؤاخذه ی شان کرديم.

و درباره ی اهل کتاب می فرماید: {وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ}[9]. ترجمه: و اگر تورات و انجيل و آنچه را که از جانب الله بر آنها نازل کرده ايم بر پای دارند – یعنی بدان عمل کنند -، از فراز سر و زير پايشان روزی می خوردند.

{أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَىٰ أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا بَيَاتًا وَهُمْ نَائِمُونَ ﴿٩٧﴾ أَوَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَىٰ أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا ضُحًى وَهُمْ يَلْعَبُونَ ﴿٩٨﴾ أَفَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّـهِ ۚ فَلَا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّـهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ}[10]. ترجمه: آيا اهل اين قريه ‌ها در امانند از اينکه بر ايشان عذاب ما شب هنگام بيايد در حاليکه غرق در خواب باشند. و آيا در امانند اهل قريه ‌ها از اينکه بر ايشان عذابی در صبح هنگام بيايد در حاليکه ايشان به دنیا مشغولند. آيا از مکر الله در امانند؟ پس از مکر الله جز زیان کاران غافل نمی باشند و خود را در امان نمی دانند.

و روایات آمده زمانی که زلزله ای در مدینه رخ داد، عمر بن خطاب رضی الله عنه خطبه ای خواند و مردم را پند و اندرز داد، سپس فرمود: اگر این زلزله برگردد جایی برای زندگی تان باقی نخواهد ماند.

پس بر ما واجب است، زمانی که زلزله، کسوف، و طوفان، سیل و دیگر نشانه های الهی اتفاق می افتد؛ به سوی الله تعالی رجوع کرده و توبه نماییم و از او عفو و بخشش بخواهیم، و او را بسیار یاد کرده و استغفار کنیم. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم در هنگام کسوف فرمود: "فإذا رأيتم ذلك فافزعوا إلى ذكر الله ودعائه واستغفاره"[11] ترجمه: هرگاه چنین چیزی را مشاهده كردید، به یاد الله، مشغول شوید و به نماز و توبه روی آورید.

و همچنین مستحب است که در هنگام وقوع این حوادث به فقرا و مساکین رحم و نیکی کرد و به آنان صدقه داد زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "ارحموا ترحموا"[12]. ترجمه: رحم کنید تا مورد رحمت قرار گیرید. و همچنین می فرماید: "الراحمون يرحمهم الرحمن ارحموا من في الأرض يرحمكم من في السماء"[13]. ترجمه: کسانی که به دیگران رحم می کنند الله رحمن به آنان رحم می کند؛ پس رحم کنید بر کسانی که در زمین اند تا کسانی که در آسمانند بر شما رحم کنند.

و در حدیث دیگر می فرماید: "من لا يرحم لا يرحم"[14]. ترجمه: کسی که رحم نکند، مورد رحم قرار نمی گیرد.

و از عمر بن عبد العزیز نقل شده که در نامه ای به استاندارانش چنین نوشت: زمانی که زلزله ای رخ داد صدقه بدهید.

اما از اسباب سالم ماندن از این گونه عذاب ها این است که مسئولان حکومت ها مردم را به امر به معروف و نهی از منکر دعوت کنند، و بر اساس شریعت و دین الهی حکم کنند. زیرا الله تعالی می فرماید: {وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۚ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ ۚأُولَٰئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّـهُ ۗ إِنَّ اللَّـهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}[15]. ترجمه: مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان يکديگرند به نيکی فرمان می دهند و از بدی ها باز می دارند، و نماز می گزارند و زکات می دهند و از الله و پيامبرش فرمانبرداری می کنند الله بر اينان رحم خواهد کرد، الله پيروزمند و حکيم است. و در جای دیگر می فرماید: {وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّـهُ مَنْ يَنْصُرُهُ ۗ إِنَّ اللَّـهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿٤٠﴾ الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ۗ وَلِلَّـهِ عَاقِبَةُ الْأُمُور}[16]. ترجمه: و به راستی الله كسی را كه او ياری می دهد ياری می كند، همانا الله نيرومند و چيره است. كسانی كه اگر در زمين آنها را قدرت ببخشيم نماز را برپای می دارند و زكات [اموال] را می پردازند و به كار خوب فرمان می دهند و از كار زشت باز می دارند، و سرانجام كارها به الله باز می گردد. سپس می فرماید: {وَمَنْ يَتَّقِ اللَّـهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا ﴿٢﴾ وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ ۚ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّـهِ فَهُوَ حَسْبُهُ}[17]. ترجمه: و هر کس تقوای الله را داشته باشد، برایش راهی برای بيرون شدن قرار خواهد داد. و از جايی که گمانش را ندارد روزی اش می دهد و هر که بر الله توکل کند، الله او را کافی است. و آیات قرآنی در این باره بسیار هستند.

 اما احادیث نبوی در این رابطه مثلا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "من كان في حاجة أخيه كان الله في حاجته"[18]. ترجمه: هر كس، در صدد برآورده ساختن نیاز برادر مسلمانش باشد، الله در صدد رفع نیازهای او بر می‌آید.

همچنین می فرماید: "من نفس عن مؤمن كربة من كرب الدنيا نفس الله عنه كربة من كرب يوم القيامة، ومن يسر على معسر يسر الله عليه في الدنيا والآخرة، ومن ستر مسلما ستره الله في الدنيا والآخرة، والله في عون العبد ما كان العبد في عون أخي"[19]. ترجمه: هر کس، مشکلی از مشکلات دنیوی یک مؤمنی را برطرف کند، الله متعال یکی از مشکلات اخروی او را بر طرف می نماید. و هرکس بر انسان تنگدست، آسان بگیرد، الله  در دنیا و آخرت بر او آسان می گیرد. و هر کس، عیب مسلمانی را بپوشاند، الله در دنیا و آخرت، عیوبش را می پوشاند. و تا زمانی که بنده برادر مسلمانش را کمک و یاری کند، الله او را یاری خواهد کرد.

از الله مهربان می خواهم که مسلمانان را اصلاح نماید، و به آنان فهم در دین و استقامت در آن را عطا نماید. و به آنان توفیق توبه کردن از گناهان و بازگشت به سوی وی را عطا کند. و مسئولین را اصلاح نماید و آنان را که بر حق اند پیروز نماید. و آنان را که بر باطل اند خوار و ذلیل گرداند. و به او پناه می بریم از تمامی فتنه ها، وسوسه های شیطان و عذاب ها.

وصلى الله وسلم على نبينا محمد وآله وصحبه، ومن تبعهم بإحسان إلى يوم الدين.