2024 Nov 21

IslamQT.Com 

عـنوان    :       

قرآن و  كتاب دو اسم براي كلام الله

خداوند سبحان برای کلام پاکش که بر محمد (صلی الله علیه وسلم) نازل فرموده،  دو اسم  که دارای دلالت خاص بر طبیعتش است، نامگذاری فرموده است.

خداوند سبحان در این کلامش آن را قرآن نامیده است، و می فرماید: {إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ}[1] (اسری:9).

و در این آیه آن را کتاب نامیده است، و می فرماید: {الم * ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ} (بقره:1-2)

و در سورۀ واقعه بین دو تا اسم جمع نموده، و می فرماید: {إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ *فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ * لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ} (واقعه:77-79).

حفاظت قرآن با قراءت و کتابت

از اطلاق این دو اسم بر کلام الله، حکمتهایی آشکار می شود، از جملۀ آنها:

1- این دو اسم از مظاهر حفظ الله برای کلامش از تحریف و تبدیل است، با حفظ این دو از طریق خواندن و نوشتن.

2- این دو اسم ذکر شده (قراءت و کتابت) از مهمترین وسائل حفظ وثیقه ها و نصوص می باشند.

پس کسی که قصد حفظ نصی را داشته باشد، نخست آن را می خواند، و سپس آن را حفظ می کند، سپس آن را یاداشت کرده و نزد خویش نگه می دارد، تا در هنگام فراموشی به آن مراجعه کند.

بدون شک قرآن مهمترین وثیقه برای امت اسلامی است، و خداوند متعال به اصحاب نبی (صلی الله علیه وسلم) الهام کرد تا این دو وسیله یعنی قراءت و کتابت را استخدام کنند.

بدینوسیله قرآن از جانب بسیاری از صحابه (رضی الله عنهم) محفوظ گشت، همان گونه که در زمان رسول الله (صلی الله علیه وسلم) با ادوات کتابت آن دوره نوشته شد.

مسلمانان بر این روش ادامه دادند، آنهای که قصد حفظ قرآن می نمودند، آن را از روی مصحف که مورد تأیید حافظان بود، حفظ می نمودند، یا به عبارت دیگر نشر و چاپ مصحف با تأیید حافظان و بررسی صحیح مصحف چاپ شده، توسط آنها صورت می گرفت، و در مقابل هنگامیکه که حافظ، قرآن را قراءت می نماید، شخص متابع له در مصحف می نگرد.

پس قراءت شده می بایستی موافق مکتوب، و مکتوب نیز بایستی موافق باشد با محفوظ باشد.

این دو وسیله - قراءت و کتابت- همانگونه که برای قرآن استفاده شده است، برای هیچ کتاب یا وثیقۀ ی در تاریخ بشری استفاده نگشته است.

قراءت و کتابت جمع قرآن هستند

هر کدام از این دو - قراءت و کتابت- جمعی برای قرآن در شکلی از اشکال خود می باشند.

خود قراءت مشتق شده از قرء است، و قرء به معنای جمع و ضم[2] است، ابن فارس در کتابش، معجم مقاییس اللغه می گوید: "قری: اصلی صحیحی است، که دلالت بر جمع و اجتماع می دهد، و همچنین اگر همزه بگیرد، مانند: قرء، نیز بدین معنا خواهد بود".

جمع و ضم در قرآن ملحوظ است، به گونه ی  که هنگامی قاری آیاتی از قرآن را تلاوت می نماید، مثل اینکه کلمات را در یک آیه جمع می نماید، و حروفها را با هم جمع می نماید، و آن را از دهانش به شکل مجموعه ی به هم پیوسته خارج می گرداند.

پس قراءت و تلاوت جمع صوتی برای حروف و کلمات قرآن است.

و کتابت: مشتق از "کَتْب" است، و "کَتْب" نیز به معنای جمع و ضم است، ابن فارس در کتابش" المعجم" می گوید: "الکَتْب" اصل صحیح واحدی است که دلالت بر جمع چیزی با چیزی دیگر دارد.

این معنا نیز در کتابت آیات ملحوظ می باشد، کاتب قرآن هنگامیکه آیات را بر ورقه می نویسند، پس بدون شک او حروف کلمه را جمع می نماید، و کلمات یک جمله را بعضی به سوی بعضی دیگر جمع می نماید، و با قلم آن را بر سطر جمع می نماید.

پس کتابت جمع حسی برای حروف و کلمات قرآنی بر سطور است.

پاک و منزه است خداوند حکیمی که این دو اسم را برای کلام پاکش برگزید.

IslamQT.Com 

 اسلام-قرآن و تفسیر

============

مرجع: کتاب لطائف قرآنیة، تألیف : دکتر صلاح عبدالفتاح الخالدی، دار القلم دمشق. (همراه با تصرف و اختصار)