2024 Nov 24

IslamQT.Com 

عـنوان    :       

چه کسانی مصاحف قرآنی را شکل گذاری کردند؟ و بر آن نقطه ها و تشدید و مد و همزه و علامت غنه قرار دادند.

مصحف های عثمانی در بدایت خالی از هر نوع نقطه و شکل و تشدید و مد و علامتهای اعراب بودند، و در آنها هیچ نوع إعرابی وجود نداشت، و سبب ترک إعراب در مصحف ها، به خاطر بی نیازی ایشان از إعراب بود، چون آنها عرب بودند، و دچار لغزشهای إعرابی نمی شدند، و در زمان ایشان چیزی به نام نحو وجود نداشت.

اما اولین کسی که نحو را وضع کرد، و إعراب را در مصاحف گذاشت، شخصی بود به نام أبو الاسود الدُّؤلیُّ، وی اهل بصره، و جزو تابعین شمرده می شود.

داستان از این قرار است، که وی از یک قاری شنید که آیۀ: (أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ)[1]، کلمۀ (رَسُولُهُ)، را با کسر لام قراءت نمود، این امر برای وی بسیار سنگین آمد، چون معنا را کاملا بر عکس می نمود، و مثل اینکه براءت خداوند از مشرکین و رسولش با هم است؛ أبو الاسود گفت: منزه است الله از اینکه از رسولش براءت بجوید، سپس بعد از این رویداد، اعراب را در مصحف ها قرار داد، و علامت اعراب با نقطه ها مشخص نمود، مثلا علامت فتحه: نقطه ی بالای حرف بود، و علامت ضمه: نقطه ی در خود حرف، و علامت کسره: نقطه ی زیر حرف، و علامت غنّه: دو نقطه بود.

سپس بعد از این، خلیل بن احمد فراهیدی، علامتهای مانند: تشدید، مد، همزه، علامت سکون، و علامت وصل، را بوجود آورد؛ و اعراب از شکل نقطه به شکل که امروزه در مصحف می بینیم، تغییر داد.

اما نقطه های که مشخص کنندۀ حروف بودند، اولین بار به دستور حجاج بن یوسف ثقفی، و بدست نصر بن عاصم اللیثی در مصحف ها گذاشته شد، و سبب آن نیز به خاطر تصحیف های[2] زیادی بود، که در مصحف رخ می داد، و مردم در آن زمان از روی مصحف عثمان قراءت می کردند، تا دوره عبدالله بن مروان، که بیش چهل سال از آن می گذشت، و به دستور حجاج قرآن نقطه گذاری شد، و نصر بن عاصم که مسئول این کار بود به نصر الحروف معروف گشت.

اولین بار نقطۀ تاء و باء را احداث نمودند، سپس گذاشتن نقطه در نهایت آیه، سپس فواتح و خواتم را بوجود آوردند.

پس ابو الاسود شروع کنندۀ اعراب بود، سپس نصر بن عاصم وضع کنندۀ نقطه ها، و سپس خلیل بن احمد، اعراب مصحف ها را به شکل امروزی در آورد، اما علی الرغم همۀ این تلاشها باز هم تصحیف رخ می داد، لذلک دانشمندان برای حل این مشکل چیزی جز گرفتن قراءت به شیوۀ تلقین نیافتند، پس این امر در بین علماء سنت گشت، و آنها قرآن را به شکل تلقینی از مشایخ خویش فرا می گرفتند.

مرجع:

 (حدائق الروح والريحان في روابي علوم القرآن) تألیف شيخ محمد الأمين بن عبد الله الأُرمي العلوي الهرري. همراه با تصرف.