2024 Nov 23

IslamQT.Com 

عـنوان    :       

فواید و مزایای تعدّد قرائت های قرآن کریم

در تاریخ بشریت هیچ کتابی به اندازه ی قرآن مورد توجه وعنایت قرار نگرفته است و این گفته هرگز اغراق نیست زیرا قرآن کتاب جاودانه ی  رب العالمین است که تا روز قیامت باقی خواهد ماند که برای تمام انسانها فرستاده شده است. قرآن، کتاب تمام بشریت در تمام اعصار و قرون و در هر مکان و موقعیتی است.

 و این مسلمانان بودند، که (در طول تاریخ) با تلاوت و حفظ ، شرح وتفسیر و تعلیم و تعلّم ، افتخار توجه و اهمیت دادن به این کتاب را به دست آوردند. اهتمام به علم قرائات قرآنی هم یکی از جوانبی بود که توجه دانشمندان مسلمان را به شدت به طرف خود جلب نمود، تا جایی که بعضی را به فراگیری تخصصی و گردآوری، تعلیم و تدوین آنها وا داشت، به گونه ای که رشته ای مستقل از  دانش، به نام (علم قرائت قرآن) شکل گرفت.

دانشمندان اسلام، در چهارچوب این علم شریف بسیاری از مسایل مربوط به  قرائات قرآنی، مانند،تعداد، انواع و اهمیت علمی آنها را مورد بررسی قرار دادند. ما نیز در مقاله ی خود، می خواهیم از مهم ترین فوایدی که علمای اسلام برای تعدّد در قرائت های قرآن ذکر فرموده اند،مطلع شویم.

یکی از این فایده ها ی مهم، آسانگیری بر امت است، به دلیل اینکه قرائت های متواتری که به ما رسیده بیش از یک نوع است؛ تمامی امّت اسلامی از سلف و خلف نیز این قرائت ها را بدون هیچ مخالفتی پذیرفته اند. که امامان برجسته ی این فنّ مانند ابن قتیبه و ابن جزری در مورد این فایده ی بزرگ سخن گفته اند.

فایده ی دیگر تنوّع قراءات، اظهار اوج بلاغت و کمال اعجاز و نهایت اختصار و زیبایی ایجاز در قرآن است.  واضح تر اینکه هر قرائتی خود به منزله ی یک آیه به حساب می آید، و تنوع در تلفظ به یک کلمه ی واحد، قائم مقام چند آیه است، و اگر هر لفظ یک آیه به شمار می آمد، آنگاه آیات بسیار دراز می شد و این برخلاف قوانین و رسوم  و شیوه های بلاغت زبان عربی است.

همچنین تعدد قرءات نشانه و دلیلی دیگر است که علماء آن را نشانه صدق رسالت رسول الله( صلی الله علیه وسلم)  و آنچه با خود آورده، دانسته اند، بدین گونه که با وجود کثرت و تعدد در قراءات قرآنی ، کوچکترین تضادّ، تناقض یا اختلاف در آیات قرآن به وجود نیامده است، بلکه تمام آنها همدیگر را تأیید می کنند و اوّلی مؤید ،آخری و آخری ، مؤید اوّلی  است، و صدق و راستی  این آیه را   بیان می کنند که:

 { أفلا يتدبرون القرآن ولو كان من عند غير الله لوجدوا فيه اختلافا كثيرا } (النساء:82).

(آیا در آیات قرآن اندیشه نمی کنند؛ زیرا اگر از طرف غیر خدا(نازل شده) بود، در آن اختلاف بسیاری می یافتند)

همچنین علماء گفته اند که: بدون شک تعدد در قرائت های قرآن دلیلی بر معجزه بودن این کتاب است، و اثبات می کند که از جانب رب العالمین نازل شده است، بدینگونه که هر کدام از قرائت ها، بعدی از ابعاد اعجاز علمی قرآن را به ما نشان می دهد، که در قرائت دیگر وجود ندارد، به عبارت دیگر قرآن  نه تنها اگر با این قرائت خوانده شود معجزه است، بلکه اگر با قرائت دوم هم خوانده شود باز هم معجزه است، به همین ترتیب، با قرائت سوم نیز چنین است، بنا براین هر چه قرائت های قرآن تعدد بیشتری پیدا می کند، معجزات هم به همین اندازه متعددتر می شود.

علاوه بر آنچه از فواید تعدد قراءات عرض شد، فایده ی دیگر آن، سهولت حفظ قرآن و آسانی انتقال نسل به نسل آن است، بدین معنی که یادگرفتن و به خاطر سپردن  یک کلمه با بیشتر از یک قراءات، برای تعلیم وتعلم آسانتر، و با سرشت زبان عرب که قرآن بر اساس دستور زبان آنان و تعدد لهجه هایشان نازل شده، سازگارتر است.

یکی دیگر از مزایای این تعدد، بزرگتر شدن پاداش اخروی این امّت است، زیرا علاوه بر خواندن آن با قرائت های مختلف، برای رسیدن و تحقق این  فرموده ی  حضرت صادق مصدوق محمد امین صلی الله علیه وسلم :(من قرأ حرفاً من كتاب الله فله حسنة ) رواه الترمذي ، وقال: حديث حسن صحيح)   تمام تلاش خود را برای تحقیق و به دست آوردن معانی کلمات و استنباط حکمت ها و احکام آن ، به کار می بندند.

همچنین ،از مزایای تنوع قرائات ، ظاهر شدن راز این حقیقت است که چرا خداوند خود حفظ و صیانت کتاب منزّل خویش را با واضح ترین ابلاغ و کامل ترین بیان به عهده گرفته، که ما را به این معنی رهنمون می شود که خداوند هیچ عصر و زمانی را از وجود امامان بزرگواری که متخصص در حروف و روایات و تبیین وجوه و انواع قرائت هستند، و  اقدام به نقل کتاب الله و رساندن به بندگان خدا  می نماید، خالی قرار نداده است.( چنین کسانی در هر زمانی موجودند) و این خود فرموده الله تعالی را تصدیق می کند که فرمود: { إنا نحن نزلنا الذكر وإنا له لحافظون } (الحجر:9) .

این بود بعضی از فواید تعدد قرائت های قرآنی که به طور خلاصه، خدمت شما برادران و خواهران بزرگوار تقدیم کردیم، تا اهمیت دانستن و وجود انواع مختلف قرائت، به خصوص برای دانشجویان  علوم شرعی مشخص شود. از الله می خواهیم تا به ما علم نافع بیاموزد و با آنچه آموختیم به ما فایده برساند.

IslamQT.Com

سایت جامع تفاسیر اهل سنت وجماعت

======================

ترجمه: عبیدالله